Tawo
|
Mga petsa
|
Nasodnon
|
Mga pabaro
|
Thomas Abbt |
1738–1766 |
Aleman |
Awtor han "Vom Tode für's Vaterland" (Mamatay para han usa ka nasod).
|
Jean le Rond d'Alembert |
1717–1783 |
Franses |
Matematiko ngan pisiko, usa ha mga editor han Encyclopédie.[1]
|
Francis Bacon |
1561–1626 |
Ingles |
Pilosopo nga nagpatikang han rebolusyon ha empiriko nga ginsesering nga naghumog hin duro ha Panahon han Nalamragan.[2]
|
Pierre Bayle |
1647–1706 |
Franses |
Literaryo kritiko nga nagin bantog tungod han iya newsletter nga "Nouvelles de la république des lettres" ngan an iya makagarahom nga Dictionnaire historique et critique, ngan usa ha giuunahi nga nakaimpluwensiya ha mga maghurunahuna han Nalamragan nga nagduduso hin pag-ilobay ha butnga han pagtuo hit durudilain nga relihiyon.
|
Cesare Beccaria |
1738–1794 |
Italyano |
Tigreporma han Balaod Criminal, nagin bantog tungod han iya treatise nga Ha mga Krimen ngan mga pag-sirot (1764).
|
Balthasar Bekker |
1634–1698 |
Dutch |
Usa nga panguna nga kusog han uruuna nga Nalamragan. Ha iya libro nga De Philosophia Cartesiana (1668) Hi Bekker in nagsesering nga an theolohiya ngan pilosopiya in tagsa-tagso may bulag nga mga lugar ngan an Nature in diri nakakahatag hin baton hin mga eksplenasyon tikang ha Skriptura ngan an kamatuoran han theolohiya in diri makakakuha hin baton tikang ha Nature.
|
George Berkeley |
1685–1753 |
Irlandanon |
Pilosopo ngan matematiko nga nagin sikat tungod han iya pagpadukwag han teyorya han subhektibo nga idealismo.[3]
|
Justus Henning Boehmer |
1674–1749 |
Aleman |
Eklesyastikal nga hurista, usa ha mga syahan nga nagrereporma han balaod han singbahan ngan an balaod sibil nga nagin basehan han padayon nga mga pagreporma ngan nagpadayon tubtob ha ika-20 gatostuig.
|
Ruđer Bošković |
1711–1787 |
Ragusan (Croatiano) |
Usa nga pisiko, astronomo, matematiko, pilosopo, diplomatiko, maniriday, teyologo, Heswita nga padi, ngan may aram tikang ha syudad han Dubrovnik ha Republika han Ragusa (ha pagkayana Croatia), nga nag-aram ngan nag-ukoy ha Italya ngan Fransya kun diin hiya in nagmantala han kadam-an han iya mga binuhat. Hiya in nagpagawas han inunhan han teyorya atomiko ngan naghimo hin damo nga kontribusyon ngadto ha astronomiya, lakip an syahan nga heyometriko nga pamaagi hin pagbibiling han ekwador han natuyok nga planeta tikang ha tulo nga mga obserbasyon ha bawbaw nga bahin ngan an pagkokompyut han orbito han uska planeta tikang ha tulo nga mga obserbasyon han posisyon hiton. Han tuig 1753, hiya liwat an nakapabaro han kawarayan atmospera ha Bulan.
|
James Boswell |
1740–1795 |
Escosya |
Biograpo ni Samuel Johnson, nakabulig han pagtukod han mga sinusurat para han pagsurat hin biograpiya ha kasahiran.
|
G.L. Buffon |
1707–1788 |
Franses |
Biolohista, awtor han L'Histoire Naturelle ginkokonsidera an Natural nga Pagpili ngan an mga kaparehas han mga tawo ngan kaamoan.
|
Edmund Burke |
1729–1797 |
Irlandanon |
Parliamentariano ngan pilosopo political, nagin bantog tungod han iya pragmatismo, ginsesering nga mahinungdanon han Nalamragan ngan konserbatibo nga panhunahuna.
|
Dimitrie Cantemir |
1673–1723 |
Moldaviano |
Pilosopo, historiano, kompositor, musicolohista, linguistika, ethnograpo, ngan heyograpo.
|
Émilie du Châtelet |
1706–1749 |
Franses |
Matematiko, pisiko, ngan awtor. Naghubad han kan Newton Principia nga may komentaryo.
|
Anders Chydenius |
1729–1803 |
Finnish-Swedish |
Priest and an ecclesiastical member of the Riksdag, contemporary known as the leading classical liberal of Nordic history.
|
Francisco Javier Clavijero |
1731–1787 |
Mexicano |
Historiano, nagin bantog tungod han iya Antigo nga Kasaysayan han Mehiko.
|
Marquis de Condorcet |
1743–1794 |
Franses |
Pilosopo, matematiko, ngan uruuna nga sayantista politikal nga naghimo han konsepto nga uska pamaagi Condorcet.
|
Ekaterina Dashkova |
1743–1810 |
Ruso |
Direktor han Imperyal Akademya han Artes ngan Syensyas (ha pagkayana kilala komo an Rusyano Akademya han mga Syensya).
|
Denis Diderot |
1713–1784 |
Franses |
Nagtukod han Encyclopédie, naghunahuna hiunong han talwas nga panhunahuna ngan pagigin maka materyales nga butang, nakabulig ha teyorya han literatura.
|
Benito Jerónimo Feijóo y Montenegro |
1676–1764 |
Espanyol |
An pinakaprominente nga nagduduso han kritikal nga empirisista nga pamatasan ha pagtikang han pagsirang han Panlalamrag ha Espanya.
|
Christlieb Feldstrauch |
1734–1799 |
Ruso ngan Aleman |
Magturutdo ngan pilosopo. Awtor han [4] Beobachtungen über den Geist des Menschen und dessen Verhältniß zur Welt
|
|
1700s |
Franses |
Encyclopédistes
|
Bernard le Bovier de Fontenelle |
1657–1757 |
Franses |
Awtor.
|
Denis Fonvizin |
1744–1792 |
Ruso |
Manunurat ngan dramaturgo.
|
José Gaspar Rodríguez de Francia |
1766–1840 |
Paraguayanon |
Syahan nga mangulo han Paraguay. Nagpatikang han mga radikal nga mga ideya politikal nga waray pa kakikit-i ha Salatan Amerika ngada ha PAraguay, nga naghimo han iya nasod nga mainuswagon ngan mas may seguridad kaysa ha iba ha Salatan nga Amerika.
|
Benjamin Franklin |
1706–1790 |
Amerikano |
Tawo han estado, sayantista, pilosopo politikal, awtor. Komo uska pilosopo, nagin sikat tungod han iya mga sinurat mahitungod han nasyonalidad, mga butang hiunong han ekonomiya, mga aphorismo nga naimantala ha Poor Richard's Almanac nga polemico nga nag-uuyon ha Katalwasan han Amerika. Nanginlabot ha pagsurat han United States Declaration of Independence ngan an Batakan Balaod han 1787.
|
Luigi Galvani |
1737–1798 |
Italyano |
Mananambal, pisiko ngan pilosopo nga nagpatikang han mga pag-aram han Bioelektrisidad.[5]
|
Antonio Genovesi |
1712–1769 |
Italyano |
Manunurat ha pilosopiya ngan ekonomiya politikal.
|
Edward Gibbon |
1737–1794 |
Ingles |
Historyano nga nagin kilala tungod han iya Decline and Fall of the Roman Empire.
|
Johann Wolfgang von Goethe |
1749–1832 |
Aleman |
Mahugot nga nakilala tungod han mga Enlightenment values, nagin progresibo tikang Sturm und Drang ("Storm and Stress"); namuno ha Weimar Classicism.
|
Olympe de Gouges |
1748–1793 |
Franses |
Dramaturgo ngan aktibista nga nagduduso han feminista nga pulitika.
|
Alexander Hamilton |
1755–1804 |
Amerikano |
Ekonomista, teyorista political ngan politiko. Usa nga dako nga bida han Batakan Balaod han Estados Unidos, ngan usa nga dako nga kontributor han The Federalist Papers, nagduduso han kanan batakan-balaod pagraratipika pinaagi han detalyado nga eksaminastyon han pag-ayad iton ngan mga basehan moral, ngan panuyuan.
|
Joseph Haydn |
1732–1809 |
Austriano |
Kompositor nga nagrebolusyon han porma simponiko.
|
Claude Adrien Helvétius |
1715–1771 |
Franses |
Pilosopo ngan manunurat. Nagin sikat tungod han iya De l'esprit (Ha hunahuna).
|
Johann Gottfried von Herder |
1744–1803 |
Aleman |
Theologian and linguist. Proposed that language determines thought, introduced concepts of ethnic study and nationalism, influential on later Romantic thinkers. Early supporter of democracy and republican self-rule.
|
Thomas Hobbes |
1588–1679 |
Ingles |
Philosopher who wrote Leviathan, a key text in political philosophy. While Hobbes justifies absolute monarchy, this work is the first to posit that the temporal power of a monarch comes about, not because God has ordained that he be monarch, but because his subjects have freely yielded their own power and freedom to him - in other words, Hobbes replaces the divine right of kings with an early formulation of the social contract. Hobbes' work was condemned by reformers for its defense of absolutism, and by traditionalists for its claim that the power of government derives from the power of its subjects rather than the will of God.
|
Baron d'Holbach |
1723–1789 |
Franses |
Author, encyclopaedist and Europe's first outspoken atheist. Roused much controversy over his criticism of religion as a whole in his work The System of Nature.
|
Ludvig Holberg |
1684-1754 |
Norwegiano |
Writer, essayist, philosopher, historian and playwright.
|
Henry Home, Lord Kames |
1696–1782 |
Escosya |
Abogado ngan pilosopo. Patron ni Adam Smith ngan David Hume.
|
Robert Hooke |
1635–1703 |
Ingles |
Probably the leading experimenter of his age, Curator of Experiments for the Royal Society. Performed the work which quantified such concepts as Boyle's Law and the inverse-square nature of gravitation, father of the science of microscopy.
|
Wilhelm von Humboldt |
1767–1835 |
Aleman |
Linguist, founder of the modern educational system, philosopher, diplomat.
|
David Hume |
1711–1776 |
Escosya |
Historian, philosopher and economist. Best known for his empiricism and rational skepticism, advanced doctrines of naturalism and material causes. Influenced Kant and Adam Smith.[6]
|
Thomas Jefferson |
1743–1826 |
Amerikano |
Statesman, political philosopher, educator. As a philosopher best known for the United States Declaration of Independence (1776), especially "All men are created equal," and his support of democracy in theory and practice. A polymath, he promoted higher education as a way to uplift the entire nation .
|
Gaspar Melchor de Jovellanos |
1744–1811 |
Espanyol |
Main figure of the Spanish Enlightenment. Preeminent statesman.
|
Immanuel Kant |
1724–1804 |
Aleman |
Philosopher and physicist. Established critical philosophy on a systematic basis, proposed a material theory for the origin of the solar system, wrote on ethics and morals. Prescribed a politics of Enlightenment in What is Enlightenment? (1784). Influenced by Hume and Isaac Newton. Important figure in German Idealism, and important to the work of Fichte and Hegel.
|
Vasyl Karazin |
1773–1842 |
Ruso ngan Ukrainianon |
Enlightenment figure, intellectual, inventor, founder of The Ministry of National Education in Russian Empire and scientific publisher in Ukraine. Founder of Kharkiv University, which now bears his name. Also known for opposing to what he saw as colonial exploitation of Ukraine by the Russian Empire, even though he himself was ethnically Serbian.
|
Hugo Kołłątaj |
1750–1812 |
Polonyanon |
Active in the Commission for National Education and the Society for Elementary Textbooks, and reformed the Kraków Academy, of which he was rector in 1783–86. Co-authored the Polish-Lithuanian Commonwealth's Constitution of May 3, 1791, and founded the Assembly of Friends of the Government Constitution to assist in the document's implementation.
|
Ignacy Krasicki |
1735–1801 |
Polonyo |
Nangunguna nga maniriday han Paglalamrag han Polonya.
|
Joseph-Louis Lagrange |
1736–1813 |
Italyano-Franses |
Major mathematician, famous for his contributions to analysis, number theory, and mechanics.
|
Antoine Lavoisier |
1743–1794 |
Franses |
Nagtukod han moderno nga kimika; ginbitay ha Rebolusyon Franses tungod han iya politika
|
Gottfried Leibniz |
1646–1716 |
Aleman |
Pilosopo ngan matematiko; karibal ni Newton.
|
Giacomo Leopardi |
1798–1837 |
Italyano |
Poet, essayist, philosopher, and philologist.
|
Gotthold Ephraim Lessing |
1729–1781 |
Aleman |
Dramatista, kritiko, pilosopo politikal. Naghimo hin tyatro ha pinulongan Aleman
|
Carl von Linné Carl Linnaeus |
1707–1778 |
Swediko |
Botanista, mananambal, ngan zoologista, naglatag hin panukod para han moderno nga iskima han binomial nomenclature. Kilala komo an amay han moderno nga taxonomiya.
|
John Locke |
1632–1704 |
Ingles |
Philosopher. Important empiricist who expanded and extended the work of Francis Bacon and Thomas Hobbes. Seminal thinker in the realm of the relationship between the state and the individual, the contractual basis of the state and the rule of law. Argued for personal liberty emphasizing the rights of property.
|
Mikhail Lomonosov |
1711–1765 |
Ruso |
Polymath, scientist and writer, who made important contributions to literature, education, and science.
|
James Madison |
1751–1836 |
Amerikano |
Statesman and political philosopher. Played a key role in the writing of the United States Constitution and providing a theoretical justification for it in his contributions to The Federalist Papers; author of the American Bill of Rights.
|
Moses Mendelssohn |
1729–1786 |
Hudeyo Aleman |
Philosopher of Jewish Enlightenment in Prussia (Haskalah), honoured by his friend Lessing in his drama as Nathan the Wise.
|
Jean Meslier |
1664-1729 |
Franses |
Roman Catholic priest, philosopher and first atheist writer since ancient times. Author of Testament, a book length essay, which supplied arguments and rhetoric used by other enlightenment authors such as Denis Diderot, Baron d'Holbach and Voltaire.
|
La Mettrie |
1709-1751 |
Franses |
Physician and early French materialist philosopher. Best known as author of L'homme Machine (Man a Machine).
|
James Burnett, Lord Monboddo |
1714–1799 |
Escosya |
Philosopher, jurist, pre-evolutionary thinker and contributor to linguistic evolution. See Scottish Enlightenment
|
Josef Vratislav Monse |
1733–1793 |
Czech |
Propesor hin Balaod ha University of Olomouc, nangunguna nga kusog hin Paglalamrag ha Habsburg Monarchy
|
Montesquieu |
1689–1755 |
Franses |
Political thinker. Famous for his articulation of the theory of separation of powers, taken for granted in modern discussions of government and implemented in many constitutions all over the world. Political scientist, Donald Lutz, found that Montesquieu was the most frequently quoted authority on government in colonial America.[7]
|
Leandro Fernández de Moratín |
1760–1828 |
Espanyol |
Dramatista ngan manhuhubad, nasuporta han republicanismo ngan talwas nga panhunahuna. Nasumpay nga kusog tikang ha Romantisismo.
|
Wolfgang Amadeus Mozart |
1756–1791 |
Austriano |
Usa nga nangunguna nga kompositor han panahon.
|
José Celestino Mutis |
1755–1808 |
Espanyol |
Botanista; nanguna han syahan nga ekspedisyon botanika ha Salatan nga Amerika, ngan nagtukod hin dumagko nga katitirok hin mga tanaman.
|
Sir Isaac Newton |
1642–1727 |
Ingles |
Lucasiano propesor hin matematika, Cambridge University; awtor, 'Philosophiae Naturalis Principia Mathematica'.
|
Nikolay Novikov |
1744–1818 |
Ruso |
Philanthropista ngan peryodista nga nagbibiling hin pagpaalsa hin kutura ha mga magbarasa nga Rusyano ngan nakipagdebate ha publiko ha Emperadora
|
Dositej Obradović |
1739–1811 |
Serbiano |
Manunurat, lingguwistika, manunutdo, maimpluwensya nga proponente han Serbyano nga nasyonalismo kultural, ngan nagtukod han An Ministro han Nasodnon nga Pag-aram ha kan Karađorđe Serbia, ngan nagtukod han an University of Belgrade.
|
Zaharije Orfelin |
1726–1785 |
Serbiano |
Maniniday, manunurat, historyano, manhuhubad, man-uukit, editor, publisher, ngbp.
|
Francesco Mario Pagano |
1748–1799 |
Italyano |
Hurista ngan pilosopo, usa ha mga nanguna han moderno nga balaod kriminal.
|
Thomas Paine |
1737–1809 |
Ingles/Amerikano |
Pamphleteer, nagin sikat tungod han iya Common Sense (1776) nga nagtatawag hin paglulugaring han Amerika komo an pinaka rasyonal nga solusyon.
|
Marquis of Pombal |
1699–1782 |
Portuguese |
Tawo han estado nga nagin bantog han iya madagmit ngan maupay nga liderato kahuman han tuig 1755 nga linog han Lisbon. Hiya liwat an nagpatuman han dako nga pagbabag-o han mga polisiya panekonomiya nga nasakop han mga aktibidad han komersyo ngan nagpapatupong han kalidad ha bug-os nga nasod.
|
Stanisław August Poniatowski |
1732–1798 |
Polonyo |
giuurhii nga hadi han naglulugaring nga Polonya, ngan nangunguna nga kapawa han Paglalamrag han Polonya-Litwanya nga Komonwelt, ngan usa hiya ha mga awtor han kanan kalibutan pinakasyahan nga moderno nga batakan-balaod, an Batakan-Balaod han Mayo 3, 1791.
|
François Quesnay |
1694–1774 |
Franses |
Ekonomista ha eskoylahan Physiocratico.
|
Alexander Radishchev |
1749–1802 |
Ruso |
Manunurat ngan pilosopo. Gindara niya an minat-an han radicalismo ha literatura Rusyano pakadto ha pagigin prominente.
|
Jovan Rajić |
1726–1801 |
Serbiano |
Manunurat, historyano, biyahero, ngan magturutdo, hiya in sinisiring nga usa ha giuupayi nga Serbyano nga akademiko han ika-18 gatostuig.
|
Thomas Reid |
1710–1796 |
Escosyo |
Pilosopo nga nagpadukwag han Common Sense Realismo.
|
Jean-Jacques Rousseau |
1712–1778 |
Swiso |
pilosopo political; nakaimpluwensya han kadam-an nga kusog han Enlightenment pero hiya nga kalugaringon in diri natuo han primasiya han rason ngan mas harani hiya ha pagigin Romanticism.
|
Adam Smith |
1723–1790 |
Escosya |
Ekonomista ngan pilosopo. Nagsurat han The Wealth of Nations, kun diin iya ginduduon nga an bahandi in diri la aada ha kwarta, pero iton bahandi in nakukuha tikang ha pagdugang hin balor tikang ha paghimo hin mga papliton tungod han ginpuhunan nga kapital ngan pananabrahoan. Danay hiya in senisiring nga nagtukod nga amay han ekonomika nga teyorya han laissez-faire, pero ha tuod la in nagduduso hin mayda pagkontrol han gobyerno para makabilin hin pagkapatas. San-o la ini, hiya in nagsurat han Theory of Moral Sentiments, nga nanginginsayod kun uunano it humans function ngan panginlabotay nga iya gintatawag nga simpatiya, nga naglalatag hin mahinungdanon nga konteksto para han An Bahandi han mga Nasod.
|
Jan Śniadecki |
1756–1830 |
Polonyo |
Matematiko, pilosopo, ngan astronomo
|
Jędrzej Śniadecki |
1768–1838 |
Polonyo |
Manunurat, physician, kimiko, ngan biolohista
|
Baruch Spinoza |
1632–1677 |
Hudeyo Dutch |
Pilosopo nga nagbulig pagbutang hin panukod para han ika-18 gatostuig nga Panlalamrag.
|
Alexander Sumarokov |
1717–1777 |
Ruso |
Maniniday ngan dramaturgo nga naghimo han tyatro klasikal ha Rusya
|
Emanuel Swedenborg |
1688–1772 |
Swediko |
Natural nga pilosopo ngan teyologo nga an pagbiling niya han operasyon han kalag ha lawas in napangadto hiya hin paghimo hin detalyado nga metapisikal nga modelo hin espiritu-natural nga hinongdanon.
|
Giambattista Vico |
1668–1744 |
Italyano |
Pilosopo politikal, historyano ngan hurista.
|
Voltaire François-Marie Arouet |
1694–1778 |
Franses |
Maimpluwensya nga manunurat, historyano ngan pilosopo. Hiya an nagduso han Newtonianismo.
|
Adam Weishaupt |
1748–1830 |
Aleman |
Nagtukod han Orden han Illuminati.
|
Christian Wolff |
1679–1754 |
Aleman |
Pilosopo.
|
Mary Wollstonecraft |
1759–1797 |
Britaniko |
Manunurat, ngan nagpauna han feminista.
|