Wikipedia

Armenya

(Ginredirect tikang ha Armenia)

Mga koordinado: 40°N 45°E / 40°N 45°E / 40; 45 An Armenya o kundi man Armenia (kaluwás ha Ininggles: /ɑːrˈmiːniə/ ( pamati-a);[15] Armenian: Հայաստան, ginromanisar: Hayastan, IPA: [hɑjɑsˈtɑn]), nga tinatawag hin opisyal nga Repúblika han Armenya o Repúblika han Armenia (Armenian: Հայաստանի Հանրապետություն, ginromanisar: Hayastani Hanrapetut'yun, IPA: [hɑjɑstɑˈni hɑnɾɑpɛtutʰˈjun]), usá nga ginpalibutan hin tuna nga nasod ha Salatan nga Caucasus nga rehiyon han Eurasia. Nahamutáng iní ha Katundan nga Asya,[16][17] ha Armenyano nga Kahigtas-an, ginsasapitan iní han Turkeya ha katundan, han Georgia ha amihan, han de facto nga naglulugaríng nga Republika han Artsakh ngan han Aserbaiyan ha sidlangan, ngan han Iran ngan han kanan Aserbaiyan nga exclave han Nakhchivan ha salatan.[18]

Repúblika han Armenya

  • Հայաստանի Հանրապետություն (Armenian)
  • Hayastani Hanrapetut’yun
Bandira han Armenya
Bandira
Eskudo han Armenya
Eskudo
Darahonon: Մեկ Ազգ, Մեկ Մշակույթ
Mek Azg, Mek Mshakouyt
("Usá nga Nasod, Usá nga Kultura")[1]
Awit: Մեր Հայրենիք
Mer Hayrenik
("Aton Iroy nga Tuna")
Kahamutang han Armenya
Pamunuan
ngan gidako-i nga syudad
 Yerevan
40°11′N 44°31′E / 40.183°N 44.517°E / 40.183; 44.517
Opisyal nga mga pinulungan Inarmenya[2]
Ethniko nga mga grupo
(2011)
Relihiyon
Armenya nga Ortodoxiya[5]
(Mga) Tawag hin tawo Armenyo
Kagamhanan Unitaryo nga parlamentaryo nga republika
• Mangulo
Armen Sarkissian
Nikol Pashinyan
Ararat Mirzoyan
Magbabalaod Nasodnon nga Katitirok
Kaagi hin pagtukod
ika-6 nga gatostuig BC
190 UC[6]
52–428
885–1045
1198–1375

28 Mayo 1918
• Paglugaring tikang han Unyon Sovyetika
21 Septyembre 1991
Langyab
• Bug-os
 29,743 km2 (11,484 sq mi) (ika-138)
• Katubigan (%)
 4.71[8]
Kamolupyohan
• 2016 estimate
 2,924,816[9]
• 2011 nga census
 ▼ 3,018,854[10][11] (ika-134)
• Densidad
 101.5/km2 (262.9/sq mi) (ika-99)
GDP (PPP) 2019 nga banabana
• Bug-os
 $32.893 ka bilyon[12]
• Per capita
 $10,995[12]
GDP (nominal) 2019 nga banabana
• Bug-os
 $13.444 ka bilyon[12] (ika-127)
• Per capita
 $4,527[12] (ika-104)
Gini (2018) negative increase 34.4[13]
medium
HDI (2018) ▲ 0.760[14]
hataas · ika-81
Salapi Dram (֏) (AMD)
Zona hin oras UTC+4 (AMT)
Dapit hin pagmanehar tuo
Kodigo hin pagtawag +374
Internet TLD

An Armenia usá nga unitaryo, multi-partido, demokratiko nga nasod nga estado nga mayda kahadto nga panurundon nga kultural. Gintukod an Urartu han 860 BC ngan han ika-6 nga gatostuig BC nasaliwanan iní han Satrapiya han Armenya. An Ginhadi-an han Armenya nakaabot han kahitas-an hiní ha ilarom ni Tigranes nga Harangdon dida han syahan nga gatostuig BC ngan nagin syahan nga estado han kalibotan nga naghimo han Kristyanidad nga amo an opisyal nga relihiyon han urhe nga ika-3 o kundi man han sayo nga ika-4 nga gatostuig AD.[19][20][21] An opisyal nga pagpili han estado han Kristyanidad amo an 301.[22] An kahadto nga Armenyo nga ginhadi-an natunga hin duhá nga bahin nga nahingadto han mga Imperyo Bizantino ngan Sasaniano han mga sayo nga bahin han ika-5 nga gatostuig. Ha ilarom han Dinastiya Bagratuni, an Bagratido nga Ginhadi-a han Armenya nahibalik han ika-9 nga gatostuig. Nagluya iní tungod hin mga gera patok han mga Bizantino, nahulog an ginhadi-an han 1045 ngan hin sunod ginsulong an Armenya han mga Seljuk nga mga Turko. Mayda prinsipado nga Armenyo ngan sunod usá nga ginhadian, an Ciliciano nga Armenya nga nahamutáng ha baybayon han Dagat Mediteraneo ha mga butnga han ika-11 ngan ika-14 nga mg gatostuig.

Han panahon tikang han ika-16 kutob han ika-19 nga mga gatostuig, an minat-an nga iroy nga tuna nga Armenyo nga nahihimo han Sidlangan nga Armenya ngan Katundan nga Armenya nahiilarom han pamuno han mga imperyo Ottoman ngan Irani, nga ginhadi-an hin binalikbalik hin bisan hain hiní nga duha ha mga nag-agi nga mga gatostuig. Ha mga ika-19 nga gatostuig, nalupig an Sidlangan nga Armenya han Imperyo Ruso, samtang an kadam-an han katundan nga mga dapit han minat-an nga iroy nga tuna nga Armenya nagpabilin ha ilarom han Ottoman nga paghadi. Dida han Syahan nga Gera Pankalibotan, an mga Armenyo nga nangungukoy dida han ira tuna hin katulinan ha Imperyo Ottoman sistematiko nga ginpuo dida han Armenyo nga Genosidyo. Han 1918, sunod han Rebolusyon Ruso, tanan nga diri-Ruso nga mga nasod nagdeklara han ira paglugaríng katapos han kawaray han Imperyo Ruso, nga nagdangat han pagtukod han Syahan nga Republika han Armenya. Han 1920, nahilakip an estado ngadto han Republika Federal Sosyalista Sovietika han Transcaucasia, ngan han 1922 iní nagin usá nga nagtukod nga api han Unyon Sovyetika. Han 1936, an estado Transcaucasianon ginwara, ngan an mga api nga konstituyente nga mga estado hií, upod an Republika Sosyalistika Sovyetika han Armenya, ngadto hin bug-os nga mga republika han Unyon. An yana nga Republika han Armenya nahimo nga independyente dida han 1991 han pagkawara han Unyon Sovyetika.

Ginkikilala han Armenya an Singbahan Armenya Apostolika, an gimaihai nga nasodnon nga singbahan han kalibotan, nga amo an nangunguna nga establesido nga relihiyon han nasod.[23][5] An nalalain nga Armenya nga abakadahan gin-imbento ni Mesrop Mashtoets han 405 AD.

Api an Armenya han Unyon Ekonomika Euroasyatika, han Konseho han Europa ngan han Organisasyon han Kasabotan hin Seguridad Kolektiba. Gin-uugopan han Armenya an de facto nga naglulugaring nga republika han Artsakh, nga ginpasamwak han 1991.

Mga pagbahinbahin han Armenia

Legend
Map ref. Pagbahinbahin hin
pagdumara		 Pamunuan
han lalawigan
1 Aragatsotn Ashtarak
2 Ararat Artashat
3 Armavir Armavir
4 Gegharkunik Gavar
5 Kotayk Hrazdan
6 Lori Vanadzor
7 Shirak Gyumri
8 Syunik Kapan
9 Tavush Ijevan
10 Vayots Dzor Yeghegnadzor
11 Yerevan –

Mga pinambasaran

igliwat
  1. ↑ Guides And Maps - Armenia Ginhipos 2009-01-29 han Wayback Machine
  2. ↑ "Constitution of Armenia, Article 20". president.am. Ginhipos tikang han orihinal han 23 Disyembre 2017. Ginkuhà 18 Enero 2018.
  3. ↑ Asatryan, Garnik; Arakelova, Victoria (Yerevan 2002). The Ethnic Minorities in Armenia. Kabahin han OSCE. Ginhipos nga kopya ha WebCite (16 Abril 2010).
  4. ↑ Ministry of Culture of Armenia "The ethnic minorities in Armenia. Brief information" Ginhipos 10 Oktubre 2017 han Wayback Machine. Sumala han pinakaurhe nga census han 2011. "National minority" Ginhipos 16 Pebrero 2017 han Wayback Machine.
  5. ↑ 5.0 5.1 Article 18 of the Constitution of Armenia
  6. ↑ Encyclopedia Americana: Ankara to Azusa. Scholastic Library Publishing. 2005. p. 393. https://archive.org/details/encyclopediaamer02scho. "It was named for Artaxias, a general of Antiochus the Great, who founded the kingdom of Armenia about 190 B.C." 
  7. ↑ de Laet, Sigfried J.; Herrmann, Joachim, eds. (1996). History of Humanity: From the seventh century B.C. to the seventh century A.D. (1st ed.). London: Routledge. p. 128. ISBN 978-92-3-102812-0. "The ruler of the part known as Greater Armenia, Artaxias (Artashes), the founder of a new dynasty, managed to unite the country..." 
  8. ↑ "The World Fact Book – Armenia". Central Intelligence Agency. Ginhipos tikang han orihinal han 19 Hulyo 2010. Ginkuhà 17 Hulyo 2010.
  9. ↑ "World Population Prospects: The 2017 Revision". ESA.UN.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Ginkuhà 10 Septyembre 2017.
  10. ↑ "Statistical Service of Armenia" (PDF). Armstat. Ginhipos (PDF) tikang han orihinal han 10 Oktubre 2017. Ginkuhà 20 Pebrero 2014.
  11. ↑ "Armenia Population". countrymeters.info. Ginhipos tikang han orihinal han 26 Hunyo 2015. Ginkuhà 24 Hunyo 2015.
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 12.3 "World Economic Outlook Database, October 2018". IMF.org. International Monetary Fund. Ginkuhà 23 Pebrero 2019.
  13. ↑ "GINI index (World Bank estimate) - Armenia". World Bank. Ginhipos tikang han orihinal han 21 Nobyembre 2018. Ginkuhà 22 Marso 2020.
  14. ↑ "Human Development Report 2019" (ha English). United Nations Development Programme. 10 Disyembre 2019. Ginhipos tikang han orihinal (PDF) han 2020-05-23. Ginkuhà 10 Disyembre 2019.
  15. ↑ "Armenia Ginhipos 10 Disyembre 2015 han Wayback Machine." Dictionary.com Unabridged. 2015.
  16. ↑ Central Intelligence Agency (2014). The CIA World Factbook 2015. Skyhorse Publishing. p. 5241. ISBN 978-1-62914-903-5. https://books.google.com/books?id=xutfBgAAQBAJ&pg=PT5241. 
  17. ↑ An UN classification of world regions Ginhipos 25 Hunyo 2002 han Wayback Machine nagbubutáng han Armenia ha Katundan nga Asya; an CIA World Factbook "Armenia". The World Factbook. CIA. Ginhipos tikang han orihinal han 10 Oktubre 2010. Ginkuhà 2 Septyembre 2010. "Armenia". National Geographic. Ginhipos tikang han orihinal han 8 Agosto 2007. Ginkuhà 16 Abril 2009., "Armenia". Encyclopædia Britannica. Ginhipos tikang han orihinal han 1 Abril 2009. Ginkuhà 16 Abril 2009., (in Initalyano) Calendario Atlante De Agostini (111 ed.). Novara: Istituto Geografico De Agostini. 2015. p. sub voce. ISBN 9788851124908.  ngan an Oxford Reference Online "Oxford Reference". Oxford Reference Online. 2004. doi:10.1093/acref/9780199546091.001.0001. ISBN. Cite journal requires |journal= (help) nagbubutáng gihapon han Armenia ha Asya.
  18. ↑ The Oxford Encyclopedia of Economic History. Oxford University Press. 2003. p. 156. ISBN 978-0-19-510507-0. https://archive.org/details/oxfordencycloped0000unse/page/156. 
  19. ↑ (Garsoïan, Nina (1997). R.G. Hovannisian. ed. Armenian People from Ancient to Modern Times. 1. Palgrave Macmillan. p. 81. )
  20. ↑ Stringer, Martin D. (2005). A Sociological History of Christian Worship. Cambridge: Cambridge University Press. p. 92. ISBN 978-0-521-81955-8. https://archive.org/details/sociologicalhist00stri. 
  21. ↑ Ha mga gurugutiay nga mga nasod nga nag-angkon hin uruuna nga opisyal nga pagpili han Kristyanidad, lakip hiní an Osroene, an mga Silure, ngan an San Marino. Kitaa an Linea hin panahon hin mga opisyal nga pagpili han Kristyanidad.
  22. ↑ Grousset, René (1947). Histoire de l'Arménie (1984 ed.). Payot. p. 122. . Mga ginbanabana nga mga pitsa nagkakadirudilain hin tikang 284 kutob 314. Garsoïan (op.cit. p. 82), nagsunod nga research ni Ananian, napabor han uruurhe nga pitsa.
  23. ↑ Mayda an republika pagbulag hin singbahan ngan estado

Mga hulagway

igliwat


  • Armenya
  •  
    Yerevan
  •  
    Garni
  •  
    Vagharshapat
  •  
    Khor Virap
  •  
    Sevanavank
  •  
    Areni

Mga sumpay sa gawas

igliwat
An Wikimedia Commons mayda media nga nahahanungod han: Armenia




Mga Nasod ha Asya
Afganistan | Amihanan nga Korea | Arabya Saudi | *Armenya | *Aserbaiyan | Barein | Bangladesh | Birmania/Myanmar | Brunei | Butan | Cambodia/Camboya | *Ehipto | Emiratos Arabes Unidos | *Georgia | Hapon | Hordanya | India | Indonesia/Indonesya | Irak | Iran | Israel | *Kasahistan/Kazakhstan | Kirguistan | Kuwait | Laos | Libano | Malaysia | Maldivas | Mongolya | Nepal | Oman | Pakistan | Pilipinas | Qatar/Catar | *Rusia | Salatan nga Korea | Singgapura | Sinirangan nga Timor | Sirya | Sri Lanka | Taiwan (Republika han Tsina) | Tayikistan | Thailand/Tailandya | Tsina (Kanan Katawhan Republika han Tsina) | Turkmenistan | Turkeya | Usbekistan | Vietnam | Yemen
Mga Nasod ha Europa
Albanya | Alemanya | Andorra | *Armenya | *Aserbaiyan | Austrya | Belarus | Belhika | Bosnya ngan Hersegovina | Bulgarya | Dinamarka | Eslovakya | Eslovenya | Espanya | Estonya | Finlandya | Fransya | Gresya | *Georgia/Heorhya | Hungarya | Irlanda | Islandya | Italya | *Kasahistan/Kazakhstan | Kroasya | Lestenstin | Letonya | Lituanya | Luxemburgo | Malta | Moldavya | Monaco | Montenegro | Nederlandes/Paises Bajos | Norte nga Macedonia | Noruega | Polonya | Portugal | Reino Unido | Rumanya | *Rusya | San Marino | Serbya | Suwesya | Suisa | Syudad han Vaticano | Republika Tseka | *Tsipre | *Turkeya | Ukranya
Iba nga mga teritoryo: Akrotiri ngan Dhekelya | Esvalbard | Feroe nga Islas | Guernsey | Hibraltar | Jan Mayen | Jersey | Isla han Man
Ginkuha tikang ha "https://war.wikipedia.org/w/index.php?title=Armenya&oldid=7643489"