Afganistan
An Afganistan o kundi man Afghanistan (kaluwás ha Ininglis /æfˈɡænɪstæn, pamati-a); Pashto/Dari: افغانستان, Pashto: Afġānistān IPA: [avɣɒnisˈtɒn, ab-],[lower-alpha 1] Dari: Afġānestān [avɣɒnesˈtɒn]) nga an opisyal nga ngaran Republika Islamika han Afganistan (د افغانستان اسلامي دول > Da Afghanistan Islami Dawlat; دولت اسلامی افغانستا > Dolate Eslâmie Afghânestân; Iningles: Islamic Republic of Afghanistan; Kinatsila República Islámica de Afganistán o Estado Islámico de Transición de Afganistán ) usa nga sirado hin dagat nga nasod nga nahamutang ha Salatan-nga-Butnga nga Asya.[4][5][6][7][8]. Ginsasapitan an Afganistan han Pakistan ha sidlangan ngan salatan;[lower-alpha 2] han Iran ha katundan; han Turkmenistan, Uzbekistan, ngan Tajikistan ha amihan; ngan ha hirayo nga dumagsaan, han Tsina. Na-okupar ini hin 652,000 square kilometers (252,000 sq mi), ngan usá ini nga nasod nga damo hin kabugkiran ngan mga patag ha amihan ngan ha habagatan. An syudad han Kabul amo an pamunuan o kapital ngan amo gihapon an gidako-i nga syudad han nasabi nga nasod. An kamolupyohan hiní 32 ka milyon, nga an kaurugan hini mga ethniiko nga mga Pashtun, mga Tajik, mga Hazara ngan mga Uzbek.
Islamiko nga Republika han Afganistan جمهوری اسلامی افغانستان (Pinersyano: Jomhūrī-ye Eslāmī-ye Afġānistān) د افغانستان اسلامي جمهوریت (Pashto: Da Afġānistān Islāmī Jomhoriyat) | |
---|---|
Bandira | |
Awit: Milli Surood | |
![]() | |
Pamunuan ngan gidako-i nga syudad | Kabul |
Opisyal nga mga pinulungan | Dari Persian,Pashto[1] |
(Mga) Tawag hin tawo | Afghan[alternatives] |
Kagamhanan | Islamic Republic |
Hamid Karzai | |
Mohammad Fahim | |
Karim Khalili | |
Abdul Salam Azimi | |
Establishment | |
October 1747 | |
• Independence from the United Kingdom | August 19, 1919 |
Langyab | |
• Bug-os | 647,500 km2 (250,000 sq mi) (41st) |
• Katubigan (%) | negligible |
Kamolupyohan | |
• 2016 estimate | 34,656,032 (40th) |
• 1979 nga census | 13,051,358 |
• Densidad | 43.5/km2 (112.7/sq mi) (150th) |
GDP (PPP) | 2008 nga banabana |
• Bug-os | $21.388 billion[3] (96th) |
• Per capita | $760[3] (172nd) |
GDP (nominal) | 2008 nga banabana |
• Bug-os | $11.709 billion[3] |
• Per capita | $416[3] |
HDI (2007) |
0.345 hamubo · 174 |
Salapi | Afghani (AFN) |
Zona hin oras | UTC+4:30 (D†) |
Dapit hin pagmanehar | right |
Kodigo hin pagtawag | 93 |
Internet TLD | .af |
Etimolohiya igliwat
An ngaran nga Afghānistān (Pashto: افغانستان) gintutuohan nga sugad ka maiha han ethnonimo nga Afghan, nga gindokumenta dida han ika-10 nga gatostuig nga barasahon hin heyograpiya Hudud ul-'alam.[9] An gamot nga ngaran "Afghan" gingamit ha kaagi hin pagtudlok hin usá nga api han ethniko nga mga Pashtun,[10] ngan an suffix "-stan" nangangahulogan "lugar han (mga)" ha Pinersa. Sugad man, an ngaran nga Afghanistan o Afganistan nangangahulogan nga tuna han mga Afghan[11] o, kun ha ispesipiko nga pagtudlok ha kaagi, ha tuna han mga Pashtun. Bisan pa man, an moderno nga Konstitusyon han Afghanistan nasiring nga "[a]n pulong nga Afghan gagamiton pagtudlok ha tagsa bungtohanon han Afghanistan."[12]
Mga lalawigan ha Afganistan igliwat
Lalawigan | Mapa # | ISO 3166-2:AF[14] | Sentro/Kapital | Popyulasyon | Kahaluag (km²) | Yinaknan | Notes | U.N. Rehiyon |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Badakhshan | 30 | AF-BDS | Fayzabad | 823,000 | 44,059 | Dari Persian, Pamiri, others | Composed of 29 districts | North East Afghanistan |
Badghis | 4 | AF-BDG | Qala i Naw | 429,500 | 20,591 | Dari Persian, Pashto, Aimaqi, Turkmen, Uzbek | 7 districts | West Afghanistan |
Baghlan | 19 | AF-BGL | Puli Khumri | 779,000 | 21,118 | Uzbek, Turkmen, Pashto, Dari Persian | 16 districts | North East Afghanistan |
Balkh | 13 | AF-BAL | Mazari Sharif | 1,096,100 | 17,249 | Dari Persian, Uzbek | 15 districts | North West Afghanistan |
Bamyan | 15 | AF-BAM | Bamyan | 387,300 | 14,175 | Dari Persian and Hazaragi | 7 districts | West Afghanistan |
Daykundi | 10 | AF-DAY | Nili | 399,600 | 8,088 | Dari Persian, Hazaragi and Pashto | 8 districts Formed from Orūzgān Province in 2004 |
South West Afghanistan |
Farah | 2 | AF-FRA | Farah | 438,000 | 48,471 | Pashto, Dari Persian, Baloch | 11 districts | West Afghanistan |
Faryab | 5 | AF-FYB | Maymana | 858,600 | 20,293 | Dari Persian, Turkmen and Pashto | 14 districts | North West Afghanistan |
Ghazni | 16 | AF-GHA | Ghazni | 931,000 | 22,915 | Dari Persian, Hazaragi, Pashto | 19 districts | South East Afghanistan |
Ghor | 6 | AF-GHO | Chaghcharan | 485,000 | 36,479 | Aimaqi, Dari Persian | 10 districts | West Afghanistan |
Helmand | 7 | AF-HEL | Lashkar Gah | 745,000 | 58,584 | Pashto, Dari Persian, Hazaragi | 13 districts | South West Afghanistan |
Herat | 1 | AF-HER | Herat | 1,182,000 | 54,778 | Dari Persian, Aimaqi, Pashto, Turkmen | 15 districts | West Afghanistan |
Jowzjan | 8 | AF-JOW | Sheberghan | 441,000 | 11,798 | Uzbek, Dari Persian and Pashto | 9 districts | North West Afghanistan |
Kabul | 22 | AF-KAB | Kabul | 3,314,000 | 4,462 | Dari Persian, Pashto, others | 15 districts | Central Afghanistan |
Kandahar | 12 | AF-KAN | Kandahar | 886,000 | 54,022 | Pashto | 16 districts | South West Afghanistan |
Kapisa | 29 | AF-KAP | Mahmud-i-Raqi | 360,000 | 1,842 | Dari Persian | 7 districts | Central Afghanistan |
Khost | 26 | AF-KHO | Khost | 300,000 | 4,152 | Pashto | 13 districts | South East Afghanistan |
Kunar | 34 | AF-KNR | Asadabad | 321,000 | 4,942 | Pashto, Nuristani | 15 districts | East Afghanistan |
Kunduz | 18 | AF-KDZ | Kunduz | 820,000 | 8,040 | Uzbek, Dari Persian, Pashto, Turkmen | 7 districts | North East Afghanistan |
Laghman | 32 | AF-LAG | Mihtarlam | 373,000 | 3,843 | Dari Persian, Pashai, Pashto | 5 districts | East Afghanistan |
Logar | 23 | AF-LOW | Pul-i-Alam | 292,000 | 3,880 | Pashto, Dari Persian | 7 districts | Central Afghanistan |
Nangarhar | 33 | AF-NAN | Jalalabad | 1,089,000 | 7,727 | Pashto, Dari Persian, Pashai | 23 districts | East Afghanistan |
Nimruz | 3 | AF-NIM | Zaranj | 149,000 | 41,005 | Dari Persian (Seistani), Pashto, Balochi | 5 districts | South West Afghanistan |
Nurestan | 31 | AF-NUR | Parun | 112,000 | 9,225 | Nuristani, Pashto | 7 districts | East Afghanistan |
Orūzgān | 11 | AF-ORU | Tarin Kowt | 627,000 | 22,696 | Pashto, Hazaragi | 6 districts | South West Afghanistan |
Paktia | 24 | AF-PIA | Gardez | 415,000 | 6,432 | Pashto | 11 districts | South East Afghanistan |
Paktika | 25 | AF-PKA | Sharan | 352,000 | 19,482 | Pashto | 15 districts | South East Afghanistan |
Panjshir | 28 | AF-PAN | Bazarak | 128,620 | 3,610 | Dari Persian, Pamiri | 5 districts Created in 2004 from Parwan Province |
Central Afghanistan |
Parwan | 20 | AF-PAR | Charikar | 726,000 | 5,974 | Dari Persian, Pashto | Composed of 9 districts | Central Afghanistan |
Samangan | 14 | AF-SAM | Aybak | 378,000 | 11,262 | Uzbek, Dari Persian, Turkmen | 5 districts | North West Afghanistan |
Sar-e Pol | 9 | AF-SAR | Sar-e Pol | 468,000 | 15,999 | Dari Persian, Pashto and Uzbek | 6 districts | North West Afghanistan |
Takhar | 27 | AF-TAK | Taloqan | 810,800 | 12,333 | Dari Persian, Pashto, Uzbek, Turkmen | 12 districts | North East Afghanistan |
Wardak | 21 | AF-WAR | Meydan Shahr | 413,000 | 8,938 | Pashto, Dari Persian, Hazaragi | 9 districts | Central Afghanistan |
Zabul | 17 | AF-ZAB | Qalat | 365,920 | 17,343 | Pashto, Dari Persian | 9 districts | South West Afghanistan |
Mga tigaman igliwat
- ↑ An ponema nga /f/ ف aada là hin mga hinuram nga mga pulong ha Pashto, agsob iní ginsasalyoan hin /p/ پ. An [b] usá gihapon nga allophone han /p/ ugsa hin gintitingog nga mga mangarabay; an [v] usá nga allophone han /f/ ugsa hin mga gintitingog nga mga mangarabay hin mga hinuram nga mga pulong.
- ↑ An Afganistan ginkikita nga nasod nga ginsasapitan hin katubtuban gihapon han Kagamhanan han Indya, nga nagkikita han tanan han Kashmir nga kabahin han Indya. Bisan pa man, ginkakadilito iní, ngan an rehiyon han Kashmir nga nasapit han Afganistan gindudumara han Pakistan. Ginkuhaan: "Ministry of Home Affairs (Department of Border Management)" (PDF). Ginhipos tikang han orihinal (PDF) han 17 Marso 2015. Ginkuhà 1 Septyembre 2008.
Pinambasaran igliwat
- ↑ "Afghanistan". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 2007-12-13. Ginhipos tikang han orihinal han 2016-07-09. Ginkuhà 2010-02-19.
- ↑ "Afghanistan", CIA - The World Factbook 2007 Ginhipos 2016-07-09 han Wayback Machine.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 "Afghanistan". International Monetary Fund. Ginkuhà 2009-10-01.
- ↑ "Afghanistan | history – geography". Encyclopedia Britannica (ha English). Ginkuhà 19 Oktubre 2018.
- ↑ Ipakita an sayop: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedFactbook
- ↑ Ipakita an sayop: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedSouth Asia
- ↑ Briney, Amanda (Abril 12, 2017). "Geography of Afghanistan". Thoughtco. Thought Co. Ginkuhà Oktubre 16, 2019.
- ↑ Saez, Lawrence (2011). The South Asian Association for Regional Cooperation (SAARC): An emerging collaboration architecture, Afghanistan, A Central Asian nation that Joined SAARC (1st ed.). pp. 33-35. https://books.google.nl/books?id=yTzKWI42uR4C&pg=PT58&redir_esc=y#v=onepage&q=Afghanistan&f=false. Ginkuhà Pebrero 15, 2019.
- ↑ Vogelsang, Willem (2002). The Afghans. Wiley Blackwell. p. 18. ISBN 0-631-19841-5. https://books.google.com/books?id=9kfJ6MlMsJQC&lpg=PP1&pg=PA18#v=onepage&q&f=false. Ginkuhà 2010-08-22.
- ↑ Ch. M. Kieffer (15 Disyembre 1983). "Afghan". Encyclopædia Iranica (online ed.). Columbia University. Ginhipos tikang han orihinal han 2013-11-16.
- ↑ Barfield 2012, p. 159.
- ↑ "Constitution of Afghanistan". 2004. Ginhipos tikang han orihinal han 2016-09-20. Ginkuhà 16 Pebrero 2013.
- ↑ References and details on data provided in the table can be found within the individual provincial articles.
- ↑ ISO 3166-2:AF ( ISO 3166-2 codes for the provinces of Afghanistan)
Dugang nga barasahan igliwat
- Mga artikulo
- Meek, James. Worse than a Defeat. London Review of Books, Vol. 36, No. 24, December 2014, pages 3–10
Mga sumpay ha gawas igliwat
Dugang nga pamiling mahitungod han Afghanistan ha kanan Wikipedia mga bugto nga proyekto: | |
Mga kasirigngon tikang ha Wiktionary | |
Sarigan nga basahon tikang ha Wikibooks | |
Mga hulád tikang ha Wikiquote | |
Gintikangan nga mga kasuratan tikang ha Wikisource | |
Mga imahe ngan medya tikang ha Commons | |
Mga sumat notisya tikang ha Wikinews | |
Pagkukuhaan hin pagtuon tikang ha Wikiversity |
- Office of the President
- Afghanistan nga entrada ha The World Factbook
- Afganistan web resources provided by GovPubs at the University of Colorado–Boulder Libraries
- Afganistan ngada ha Open Directory Project
- Wikimedia Atlas han Afghanistan
- Research Guide to Afghanistan Ginhipos 2015-08-23 han Wayback Machine
Mga Nasod ha Asya |
---|
Afganistan | Amihanan nga Korea | Arabya Saudi | *Armenya | *Aserbaiyan | Barein | Bangladesh | Birmania/Myanmar | Brunei | Butan | Cambodia/Camboya | *Ehipto | Emiratos Arabes Unidos | *Georgia | Hapon | Hordanya | India | Indonesia/Indonesya | Irak | Iran | Israel | *Kasahistan/Kazakhstan | Kirguistan | Kuwait | Laos | Libano | Malaysia | Maldivas | Mongolya | Nepal | Oman | Pakistan | Pilipinas | Qatar/Catar | *Rusia | Salatan nga Korea | Singgapura | Sinirangan nga Timor | Sirya | Sri Lanka | Taiwan (Republika han Tsina) | Tayikistan | Thailand/Tailandya | Tsina (Kanan Katawhan Republika han Tsina) | Turkmenistan | Turkeya | Usbekistan | Vietnam | Yemen |
An Wikimedia Commons mayda media nga nahahanungod han: Afghanistan |