Maís

(Ginredirect tikang ha Mais)

An maís (Iningles:Corn) (Pambansa:Mais) [1] (Zea mays) amo an miyembro han banay han banwa nga Poaceae. An Zea mays[2] in uska species han Liliopsida nga ginhulagway ni Carl von Linné. An Zea mays in nahilalakip ha genus nga Zea, ngan familia nga Poaceae.[3][4] Waray hini subspecies nga nakalista.[3]

Zea mays

Siyentipiko nga pagklasipika
Ginhadi-an: Plantae
Pagbahin: Tracheophyta
Klase: Liliopsida
Orden: Poales
Banay: Poaceae
Genus: Zea
Espesye: Zea mays
Binomial nga ngaran
Zea mays
L.
Mga sinonimo

Zea vulgaris Mill.
Zea vittata Voss
Zea vaginata Sturtev.
Zea tunicata (A.St.Hil.) Sturtev. ex L.H.Bailey
Zea segetalis Salisb.
Zea saccharata Sturtev.
Zea rostrata Bonaf.
Zea praecox Steud.
Zea oryzoides Golosk.
Zea odontosperma Ten.
Zea mucronata Poit. ex Vilm.
Zea minor J.F.Gmel. ex Steud.
Zea minima Voss
Zea mexicana subsp. parviglumis
Zea mays var. virginica
Zea mays var. variegata
Zea mays f. variegata
Zea mays subsp. tunicata
Zea mays var. tunicata
Zea mays var. subnigroviolacea
Zea mays var. striatiamylacea
Zea mays subsp. saccharata
Zea mays var. saccharata
Zea mays var. rugosa
Zea mays var. praecox
Zea mays var. pensylvanica
Zea mays subsp. parviglumis
Zea mays subsp. obtusa
Zea mays var. multicoloramylacea
Zea mays var. japonica
Zea mays subsp. indurata
Zea mays var. indentata
Zea mays subsp. indentata
Zea mays var. huehuetenangensis
Zea mays subsp. huehuetenangensis
Zea mays var. hirta
Zea mays f. hanakibi
Zea mays var. gracillima
Zea mays var. everta
Zea mays subsp. everta
Zea mays var. ceratina
Zea mays subsp. ceratina
Zea mays subsp. aorista
Zea mays subsp. amyleosaccharata
Zea mays subsp. amylacea
Zea mays subsp. acuminata
Zea macrosperma Klotzsch
Zea japonica Van Houtte
Zea indurata Sturtev.
Zea indentata Sturtev.
Zea hirta Bonaf.
Zea gracillima Voss
Zea glumacea Larranaga
Zea gigantea Voss
Zea everta Sturtev.
Zea erythrolepis Bonaf.
Zea curagua Molina
Zea cryptosperma Bonaf.
Zea canina S.Watson
Zea amyleosaccharata Sturtev. ex L.H.Bailey
Zea amylacea Sturtev.
Zea americana Mill.
Zea altissima J.F.Gmel. ex Steud.
Zea alba Mill.
Thalysia mays (L.) Kuntze
Mayzea vestita Raf.
Mayzea cerealis var. gigantea
Mayzea cerealis Raf.
Mays zea Gaertn.
Mays vulgaris Ser.
Mays americana Baumg.

Zea mays "fraise"
Zea mays "Oaxacan Green"
Zea mays "Ottofile giallo Tortonese”

Historya igliwat

An mais una na gin'uma ha Tehuacan ha Mexico. An mga Olmec ngan Maya nagtantanum hin daramo na magkadurudilain nga klase hin mais ha bug'os na Mesoamerika. Pagtikang sadton 2500 BC, nagwarak an pagtanum han mais ha Amerika ngan ha 15th ngan 16th siglo, inabot an mais ha Europa ngan ha bug'os nga kalibutan.

Produksyun igliwat

Paypay:MaizeYield.png
Produksyun san mais sa bug'os sa kalibutan

Gin'uuma an mais ha bug'os sa kalibutan, ngan mas damo an naaani na mais sa kada tuig kaysa san iba na mga grain.[5] An Estados Unidos na ani san 40% san naproprodyus sa kalibutan; An iba pa na nasod na dagko an ani amo an Tsina, Brazil, Mehiko, Indonesia, India, Fransya ngan Argentina. Inaabot 817 milyon tolenada an gin'ani sadton tuig 2009—labaw san gin'ani na paray (678 milyon tolenada) ngan trigo (682 milyon tolenada).[6]

Top ten maize producers in 2012[7]
Nasod Produksyun (tolenada) Note
Estados Unidos 273,832,130
Tsina 208,258,000
Brazil 71,296,478
Argentina 25,700,000
Mehiko 22,069,254
India 21,060,000
Ukraine 20,961,300
Indonesia 19,377,030
France 15,614,100
South Africa 12,500,000
bug'os na kalibutan 690,668,292 [A]

Mga Pahimulos igliwat

Pagkaon ha Tawo igliwat

An mais ngan giniling na mais amo in usa nga primero na pagkaon ha daramo na rehiyon ha kalibutan.

Sangkap an mais ha paghimo han mga pagkaon han mga Mehikano sugad han tortillas, tamale, pozole, atole,taco, quesadilla, chilaquiles, enchilada ngan iba pa. An Popcorn amo in usa nga klase hin mais na naputok kun ginpapaso.

Usa liwat an mais na gintitikangan han gawgaw, ngan mantika na gamit ha panluto.

Mga Kemikal igliwat

An gawgaw nga tikang ha mais pwede mahimo na plastics, tela, adhesive, ngan iba pa nga produkto kemikal. Pwede liwat pagkuhaan hin alcohol an mais na sangkap ha biofuel.

Pinanbasaran igliwat

  1. Abuyen, Tomas A. Diksyunaryo Waray-Waray [Visaya] English-Tagalog. Kalayaan Press Mktg. Ent., Inc. Quezon City. Tuig 2000. ISBN 971-08-6050-X. Pakli Ihap 220.
  2. L., 1753 In: Sp. Pl. : 971
  3. 3.0 3.1 Roskov Y., Kunze T., Orrell T., Abucay L., Paglinawan L., Culham A., Bailly N., Kirk P., Bourgoin T., Baillargeon G., Decock W., De Wever A., Didžiulis V. (ed) (2014). "Species 2000 & ITIS Catalogue of Life: 2014 Annual Checklist". Species 2000: Reading, UK. Ginkuhà 26 Mayo 2014.CS1 maint: multiple names: authors list (link) CS1 maint: extra text: authors list (link)
  4. WCSP: World Checklist of Selected Plant Families
  5. International Grains Council (international organization) (2013). "International Grains Council Market Report 28 November 2013" (PDF).
  6. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Statistics Division (2009). "Maize, rice and wheat : area harvested, production quantity, yield".
  7. "FAOSTAT". FOOD AND AGRICULTURE ORGANIZATION OF THE UNITED NATIONS. Ginkuhà 20 Agosto 2013.

Padugang nga barasahon igliwat

Mga sumpay ha gawas igliwat