Wikipedia

Gandara, Samar

(Ginredirect tikang ha Gandara)

An Gandara usa nga Ikaduha nga pag-klasipikar nga Munisipyo ha probinsiya han Samar, Nasud han Pilipinas. Sumala han 2010 Senso han Pilipinas, mayda ini populasyon o umuukoy nga 31,943. Ini nga bungto in anay guin ngangaranan nga Bangahon, pero an mga umuukoy hini nahibalhin ha yana presente nga lokasyon hadtun Setyembre 29, 1902. Pagkatapos makabalhin han yana nga lokasyon o dapit an ngaran guinhatag nga honor ngadtu han paghinumdum han anay Gobernador Heneral han Pilipinas hi José de la Gándara y Navarro.

Gandara
Bungto
Opisyal nga selyo han Gandara
Selyo
(Mga) Lema: ”An ungod nga Gandareño nahigugma ha bungto; ha sulod ha gawas permi malimpyo.”
Mapa han Samar nga nakulur an Gandara
Mapa han Samar nga nakulur an Gandara
Nasud Pilipinas
Rehiyon Sirangan Kabisayaan (Rehiyon VIII)
Probinsiya Samar
Distrito Kongresyonal Una nga Distrito han Samar
Barangays 69 (Kaunuman kag Siyam)
Kagamhanan[1]
 • Mayor Eufemio Delos Santos Oliva
Langyab[2]
 • Total 573.49 km2 (221.43 sq mi)
Molupyo (2010)[3]
 • Total 31,943
Zona hin oras PST (UTC+8)
ZIP code 6706
Dialing code 55

Produkto

igliwat

An bungto han Gandara in kilala ha ira produkto nga keseo (Ininglis: Queseo; Tagalog: Kesong Puti),[4] tablea, tinapa,[5] luto nga kalinayan, butig ngan mani nga gin-aangkat han bug-os nga rehiyon han Sinirangan Bisayas ngan gingagawas ha magkadurudilain nga kapuruan han nasud Pilipinas.

 
Keseo (kesong puti), katutubo nga luto han keso han Gandara nga usa ha ira panbutong turismo ngan siyahan nga pangabuhi.[6][7][8][9]

Pan-aghat ha Turismo

igliwat

• Kapilya ni Maria Diana (Maria Diana’s Chapel)

An bungto han Gandara in puruy-an gihapon han bantog nga patay nga lawas ni Maria Diana Alvarez nga ginpapamatuod nga milagrosa han mga Gandareño.[10]

 
Kapilya ni Maria Diana nga nahimumutang ha pampubliko nga lubnganan han Gandara
 
Milagrosa nga lawas ni Maria Diana

• Pistá han Karabaw (Karabaw Festival)

An selebrasyon nga naghahatag han pagngaran ha mananap nga karabaw nga primero uno nga kabulig han parag-uma ha umhanan nga trabahuon ngan naghahatag han gatas nga duro nga kinahanglan para maghimo han lokal nga luto han keso nga keseo (queseo) nga siyahan nga produkto han bungto han Gandara. Ini nga festival in naprobaran na pag-abot ha kadati ngan pagigin iba ha ngatanan. Dugang pa, ini in ikapito na nga nagdaog ha Selebrasyon han Adlaw han Samar (Samar Day Celebration) nga ginseselebrar kada-ika-11 han Agosto nga kun diin an ngatanan nga munisipalidad ngan duha nga siyudad in nagkakaurusa ug nagkatitirok ha pamprobinsya nga kapitolyo ha Catbalogan para makiparte han karisyuhan ngan makigkumpitensya para ha kadarag-an.[11][12][13]

• Kada-Tuig nga Parada ha Salug (Annual Fluvial Parade)

An tradisyunal nga prusisyon ha salug han Gandara nga ginbubuhat ha pag-aabot han bulan han Setyembre amo an gin-aabangan ngan pinakasentro nga buruhaton karayhakan ha tuig-tuig nga pagsasalin-urog han patron.[14]

 
Parada ha salug han Gandara nga masurot ha tulay han Gandara

• Karub-an han Singbahan Bangahon (Bangahon Church Ruins)

An Karub-an han Bangahon amo an muhon han kinahadto nga maaagian katugbang la han salug han Gandara. Ini in mauswag nga bungto hadto han takna han rebolusyon, pero ginpasagdan ngan gintubyan han mga daan nga residente nga unya nakabiling han lugar kun diin igintindog nira utro an bungto nga asya an kinahihimutangan yana.[15] Ini nga lugar an ungod nga puroy-an ni Señior San Miguel Arkanghel, an patrono han mag-urukoy ngada, nga mahiaagian ha Brgy. Bangahon, Gandara, Samar.[16][17] An nasiring nga lugar pangadian in nagubâ han panahon han away han Pulajanes-Amerikano.[18] Nagin bantog ini nga singbahan ha Lingganay han Bangahon (Bangahon Bell). An nasiring nga lingganay ginkawat han mga Amerikano han ika-29 han Setyembre tuig 1901 ngan gindara ha Balangiga. An Lingganay han Singbahan Bangahon in gintutuohan nga usa ha mga Lingganay han Balangiga.[19]

Paypay:Bangahon Church Ruins in gandara, Samar.jpg
Karub-an han Singbahan Bangahon nga maagian ha Brgy. Bangahon, Gandara, Samar

Mga Barrio

igliwat

An Gandara mayda kaunuman kag siyam (69) nga baranggay.

  • Balocawe
  • Beslig
  • Burabod I (Pob.)
  • Burabod II (Pob.)
  • Buao
  • Bunyagan
  • Calirocan
  • Canhumawid
  • Caparangasan
  • Caranas
  • Carmona
  • Casab-ahan
  • Casandig
  • Caugbusan
  • Concepcion
  • Dumalo-ong (Pob.)
  • Elcano
  • Gerali
  • Giaboc
  • Hampton
  • Hinayagan
  • Hinugacan
  • Jasminez
  • Lungib
  • Mabuhay
  • Macugo
  • Minda (Pob.)
  • Nacube
  • Nalihugan
  • Napalisan
  • Natimonan
  • Ngoso
  • Palambrag
  • Palanas
  • Piñaplata
  • Pizarro
  • Pologon
  • Purog
  • Rawis
  • Rizal
  • Samoyao
  • San Agustin
  • San Antonio
  • San Enrique
  • San Francisco
  • San Isidro (Dao)
  • San Jose
  • San Miguel
  • San Pelayo
  • San Ramon
  • Santa Elena
  • Santo Niño
  • Senibaran (Villa Leona)
  • Tagnao
  • Tambongan
  • Tawiran
  • Tigbawon
  • Marcos
  • Bangahon
  • Adela Heights (Pob.)
  • Arong
  • Catorse De Agosto
  • Diaz
  • Gereganan
  • Hetebac
  • Himamaloto
  • Hiparayan (Kinonongan)
  • Malayog
  • Sidmon

Kasaysayan

igliwat

An kadaan nga nasakop nga Gandara in mahihinumduman han uska tore, an mga Prayle bumalik pagkatapos pag-uli pagpataya kan Magellan tikang Espanya, nga umukoy ha usa ka dapit nga lugar nga an ngaran Dapdap nagtindug hin "Shrine" guintawag nga Tinago hadtun 1596 kay hira nahadluk sanglit natago hira, naporma hin 'Cabecera' u butnganga ngan guin tawag nga Catbalogan, ngan an simbahan han Bangahon, an mga nahibilin han simbahan nga mga arte ngan bato. An mga bungtohanon nag ukad ngan nag apad hin mga bato tikang ha lugar han napalisan nga bangin nga bato ngan an kababtuan ha baybay guin dara ngadtu Tinago ngan naghimu hin simbahan ha Bangahon gamit an galut nga pan pilit han bato. Guin ngaranan nga Bangahon tungud han iya lokasyon ha salug han Gandara kay "Guin babanga han wala ug too nga salug". An libro Conquestas de las Islas Filipinas ni San Agustin nga an Bangahon in usa na nga Pueblo o bungto hadtun 1729, ngan guin himu nga parokya han Espanyol Jesuits Missionaries ngan hi St. Michael the Archangel an santo patrono.

An Ika-Napulu kag walo nga siglo in nahuman nga an Bangahon aada han pnaka-hitaas nga patakas ngan mainuswagun nga lugar kumu usa nag butnga han baralyuanay hin produkto dara han iya matambok ug mayaman nga katutunaan ngan damu nga ani kada anyu. Pero han an barko de giyera han Amerika dumoong ha Calbayog hadtun 9 Pebrero 1900, an mga opisyales han gobyerno amu in guin sunog an Bangahon para diri hira hidakupan han mga sundalo nga Amerikano. An problema kun diin igtitindug an bag-o nga bungto in solusyunan han huruhimangraw hadtun 25 Hulyo 1901, ha barrio han San Pelayo nga kun diin an barrio Dumalo-ong ansya an napili tungud han iya maupay nga lokasyon nga nahihibutnga han wala ngan tuu nga salug ngan an mga baryo. Labi na, nahihibutnga han Calbayog ngan Catbalogan. An anibersaryo pag pundar han Gandara in kada Pebrero Kaduhaan kag Siyam.

Nahimutang hadtun tuig Usa ka yukut ngan siyam ka gatus ug duha nga guin ngaranan para kan Gobernor-Heneral han Pilipinas José de la Gándara y Navarro, ngan an una nga kapitan ansya in hi Jose Dionesio Mendiola, nga namatay han pag-usu han sakit nga kulira ngan guin balyuan ni Jose Delima Piczon hadtun Hunyo 15, 1902, nanginanu tubtub 15 Hunyo 1903. Guin sundan ni Ramon Mendiola (1903–1906) nga nahihinumduman han pag-patrun ha pitsa 29 Septyembre 1903. Tikang han tuig 1907, an ispisyal nga Gandareno guin tatawag nga Presidente. Hadtun ikaduha nga giyera han kalibutan, mayda duha nga mayor hini nga bungtolity, Filadelfo Aliman para han Gobyerno han Hapon ngan Teodoro Bisnar para han gobyerno han Pilipinas nga guin tatawag pulahanes.

An bag-o nga poblacion ansya in natindug hin napulu kag duha ka tigkapatan nga umahan ni Martino Reyes ini in iya guin hatag para han Gandara. An donasyon in guin parig-on hadtun Enero Napulu kag duha 1909. An yungud han eskwelahan pina-agi han titulo numero Kasiyaman kag Lima (95) pinitsahan Kaduhaan han Hulyo Tuig 1912, ngan an parokya ha ilarum han lote numero 146-CAD-444D pinitsahan 31 Agosto 1976, guinsuportahan pa han pag hatag han tuna petsa Marso 20, 1908.

Article 960 pinitsahan 23 Oktubre 1903, guin balhin an pan-gubyirnuhan han baryo Bangon, Buenas Aires, Calanyugan, Cambaye, San Luis, Pangi ngan Pagsanghan ngadtu ha bungto han Tarangnan.

An Matuguinao ngan an San Jose de Buan ginhimo nga usá nga distrito han munisipyo han Gandara tikang han 1948 kutob 1960 ngan iní hira nagin bag-o nga mga munisipyo han 1965 (Matuguinao) ngan 1969 (San Jose de Buan).

B.P. Blg 11 petsa Disyembre 6, 1978, an San Jorge guinhimu nga bag-o nga munisipyo gawas han Gandara bumulag ha gobyirno han Gandara pero an Villaleona (Senibaran) wara kahiupod ini in nabubutnga han San Jorge.

Heyograpiya

igliwat

Pag-pupruk

igliwat

An kada panimalay nagbiling hin ma-uukyan nga tuna, dida hira in nagka Pamilya, nag-tungga-tunga hin minagburugtu ngan nahimu nga tribu. Kada panimalay han tribu guin tiruk ngan guin pili an pinakahilaba an dupa nga tawu, an napili nga mag tawu han kada panimalay asya an taga-sukul han kadaku u kaguti han puruk pina-agi han durudugtung nga pag-dupa. An kada puruk nag-huruhimangraw kun diin ma-apilu para maka-tampu hin Atigbang. Pag-abut han Kastila ini guin basbasan nga mga Atigbang.

Gamit nga Tona:

  • Agrikultural
    • Guin-uuma: 7,356.15 Hectares (14.8%)
    • Diri Guin uuma: 16,193.33 Hectares (32.75%)
  • Inu-ukyan: 1,607.06 Hectares (3.25%)
  • Kabanwaan: 4,142.00 Hectares (8.38%)

Gamit nga Ilarum han Tona:

Gamit han Katubigan:

  • Danaw-danaw: 1,013.87 Hectares (2.05%)
  • Kadagatan ngan mga Salug

An Salug han Gandara ansya an mayor nga slug nga naawas ha bungto munispyo han Gandara upod an kadagatan han Napalisan.

Demograpiya

igliwat
Population census of Gandara
Sensus Populasyon +/-
199023,673
—
199527,2632.9%
200028,8661.23%
200731,2221.09%
201031,9430.32%
Source: National Statistics Office[3][20]

Hadtun 2006 nga inihapay, an kabug-osan nga umuokoy o populasyon in 32,508, an lalaki in 16,658 ngan an babayi in 15,850. An ihap han panimalay ansya in 6,283, an talimutnga han kadaku han mga panimalay in 5.17 persona o katawo ngan an densidad nga kunuman kag unum kada kilometro kuwadrado. Han 2010, an populasyon in umiban ngadtu 31,943 ngan an ihap han panimalay ansya in 6,342.

Yana nga 2014 an umuokoy in 33,264, an lalaki in 17,046 ngan an babayi in 16,218. Nga may talimutnga nga paghitaas han populasyon kada tuig hin 1.1271 porsiyento. An ihap han panimalay ansya in 6,653, an talimutnga han kadaku han mga panimalay in 4.87 katawo ngan an densidad kada kilometro kuwadrado ansya in 68 (Kaunuman kag walu)

Pang-eskuwelahan

igliwat

An Gandara in may 57 nga pampubliko na eskwelahan pan-elementarya:

Ngan may-ada ini duwa na pampubliko na eskwelahan pansekundarya:

Ngan may-ada man liwat pribado na eskwelahan pansekundarya ngan kinder o preparatory:

Ekonomiya

igliwat

Kita:

  • Pinakadako nga Kita han Panimalay : Php 22,552.16 kada bulan
  • Pinakaguti nga Kita han Panimalay : Php 1,436.50 kada bulan
  • Talimutnga nga Kita han Panimalay : Php 5,366.25 kada bulan
  • ATalimutnga nga Kita han ha Uma nga Panimalay : Php 2,159.30 kada bulan
  • Kakurian nga kinahanglanun : Php 8,484.68 kada bulan
  • Nanginginahanglan nga makuri nga nahihitabu : 94.21%

Pangimpleyo:

  • Employment Rate: 470 per 1,000 Population
  • Major Fields of Employment
    • Agriculture and Forestry: 21.06%
    • Mining and Quarrying: 0.06%
    • Manufacturing: 2.47%
    • Construction: 1.10%
    • Electrical, Gas and Water: 0.07%
    • Transportation, Etc.: 1.24%
    • Trade: 12.05%
    • Finance, Dwelling and Real Estate: 0.07%
    • Community, Social and Personal: 4.97%
    • Other not adequately defined: 4.92%

An Internal Revenue Allotment Han Gandara ansya in anay PHP 28,202,218 hadtun 2006.

Pag-uma (Agrikultura)

igliwat
Dapit nga may tanum (Tigkapatan) Panimalay ha Uma nga Nahihi-api Produkto kada Tuig (MT)
Rice Irrigated 295.76 83 828.13
Rice Rainfed 2,594.22 1,148 4,280.45
Rice Upland 1,955.32 1,139 1,173.20
Mais 873.04 899 1,091.04
Utan nga may dahon 92.34 333 184.67
Prutas 67.41 498 337.06
Matam-is nga Patatas 419.60 845 734.30
Camote 476.02 899 833.04
Butig 691.70 1019 1,210.47
Ubi 229.38 346 401.40
Saging 915.64 1,601 6,768.53
Abaca 677.34 496 576.16
Lobi 4,042.26 1,395 1,263.21
Langka 504.30 1,109 806.87
Manga 153.60 367 153.60
Bobowa 232.54 325 290.68
Iba nga prutas 427.52 618 384.78
Kape 22.96 35 20.66
Cacao 328.66 811 328.67

Arte ngan Karisyuhan

igliwat

An bungto han Gandara in nakikilala han iya mga Kiseo, Kalinayan, Tableya, Pulahanes, Lingganay, Bangahon Church Ruins, the Wacthtower.

An karisyuhan han Karabaw usa ka importante nga piyesta upod an poag-sayaw ha kalsada ngan an gamit han importante kadako han Karabaw ha Uma han mga Gandareno nga mga saop ug manguruma bisan an pulung u yakan nga Gandara tikang han ira "Coat of Arms" usa nga Gander "uska pato". An mga lideres didi ha Gandara in nangingimaluuy han mga may apelyidu nga GANDARA kun hain man hira ha kalibutan pina-agi hini nga pakli.

Ini an panimalay han katoliko San Miguel an Arkanghel paghatag katalahuran hann mga espnyol nga nakasakop ha atun, an santo npatrono han bungtuhanon.

Mga urosahon ngan Pag-aradman

igliwat

The sub-River Rock formation or SCREE of Gandarenos called Correche Beach is somewhat the called mystical and if you are a Historian or a Geographer you will be challenged with the flow of the river origins how would it be formed.[21]

Mga Personalidad

igliwat

• Antonio Yangzon Escoda, Sr (asawa ni Josefa Llanes-Escoda)

• Ramon Diaz (dati nga alkalde han bungto)

• Julan Shirwod Nueva (rapper, paragsiday)

• Danreb Eran (rapper, paragsiday, paragsayaw)

• Frankie Largo (rapper)

• Maria Diana Alvarez (milagrosa, santo)

• PCPT Jovie Espinido (dati nga hepe han pulisya han bungto)

• 2LT Rogelio “Jun” Deliguero (nag-uusahan nga opisyal han militar nga ungay ha 12 fallen heroes nga nangamatay han giyera ha Patikul, Sulu)

Mga kasarigan

igliwat
  1. ↑ "Municipalities". Quezon City, Philippines: Department of the Interior and Local Government. Ginhipos tikang han orihinal han 31 Mayo 2013. Ginkuhà 14 Mayo 2013.
  2. ↑ "Province: Samar (Western Samar)". PSGC Interactive. Makati City, Philippines: National Statistical Coordination Board. Ginhipos tikang han orihinal han 14 Nobyembre 2012. Ginkuhà 14 Mayo 2013.
  3. ↑ 3.0 3.1 "Total Population by Province, City, Municipality and Barangay: as of May 1, 2010". 2010 Census of Population and Housing. National Statistics Office. Ginhipos tikang han orihinal (PDF) han 25 Disyembre 2018. Ginkuhà 14 Mayo 2013.
  4. ↑ "Samar to boost delicacies via 'Secret Kitchen' drive | Philippine Canadian Inquirer" (ha English). Ginkuhà 2020-04-22.[dead link]
  5. ↑ "Officially the Municipality of Gandara, is a 2nd class municipality in the province of Samar, Philip". CHARLES LOMINOQUE (ha English). Ginhipos tikang han orihinal han 2021-07-28. Ginkuhà 2020-04-23.
  6. ↑ agrimag (2018-08-04). "Native Carabaos Do Well in Niche Markets". Agriculture Monthly (ha English). Ginkuhà 2020-04-23.
  7. ↑ gandara-samar-promotes-delicacy-made-carabaos-milk-421119 (2015-07-26). "Gandara, Samar promotes delicacy made with carabao's milk". Sunstar (ha English). Ginhipos tikang han orihinal han 2018-05-09. Ginkuhà 2020-04-23.
  8. ↑ Share; Twitter; Twitter; Twitter. "OVP's carabao dispersal to boost Samar town cheese production". www.pna.gov.ph (ha English). Ginkuhà 2020-04-23.
  9. ↑ "Move over, Gandara Park: Samar unveils the real Gandara". www.philstar.com (ha English). Ginkuhà 2020-04-23.
  10. ↑ Sanchez, Korina (27 Marso 2016). "Hulog ng Langit". Rated K.
  11. ↑ Journal, The Calbayog. "KARABAW FESTIVAL OF GANDARA, SAMAR". KARABAW FESTIVAL OF GANDARA, SAMAR (ha English). Ginkuhà 2020-04-22.
  12. ↑ carabao-festival-triumphs-samar-day-297606 (2013-08-13). "Carabao Festival triumphs in Samar Day". Sunstar (ha English). Ginkuhà 2020-04-22.[dead link]
  13. ↑ Labro, Vicente S. "A festive day of pride for Samareños" (ha English). Ginkuhà 2020-04-22.
  14. ↑ "MUNICIPALITY OF GANDARA, SAMAR". MUNICIPALITY OF GANDARA, SAMAR. Ginkuhà 2020-04-22.
  15. ↑ "Gandara - Samar Destinations". www.localphilippines.com. Ginhipos tikang han orihinal han 2019-08-18. Ginkuhà 2020-04-23.
  16. ↑ "Officially the Municipality of Gandara, is a 2nd class municipality in the province of Samar, Philip". CHARLES LOMINOQUE (ha English). Ginhipos tikang han orihinal han 2021-07-28. Ginkuhà 2020-04-23.
  17. ↑ "Samar Island Spots". Trexplore the Adventures (ha English). Ginhipos tikang han orihinal han 2021-05-14. Ginkuhà 2020-04-23.
  18. ↑ "Bangahon Spanish Church Ruins, Province of Samar, Eastern Visayas, Philippines". ph.geoview.info. Ginkuhà 2020-04-22.
  19. ↑ "Map - Gandara, Samar (Gandara) - MAP[N]ALL.COM". 174.127.109.64. Ginkuhà 2020-04-22.
  20. ↑ "Province of Western Samar". Municipality Population Data. LWUA Research Division. Ginhipos tikang han orihinal han 1 Pebrero 2014. Ginkuhà 21 Agosto 2013.
  21. ↑ https://drive.google.com/file/d/0BwZByOnqXPIaRE9oMGdNN1BTVGc/edit?usp=sharing

Mga sumpay ha gawas

igliwat
Ginkuha tikang ha "https://war.wikipedia.org/w/index.php?title=Gandara,_Samar&oldid=7647003"