Darius I

Hi Dario I o kundi man Darius I (Kahadto nga Pinersa: Dārayava(h)uš, Bag-o nga Pinersa: داریوش‎ Dāryuš; Hinebreo: דָּרְיָוֶשׁ, Moderno: Darəyaveš, Tiberiano: Dāryāwéš; c. 550–486 BCE), nga tinatawag gihapon hin agsob nga Darius nga Harangdon o kundi man Dario nga Harangdon, amo an ika-upat nga Persyano nga Hadi hin mga Hadi han Imperyo Akhimenida. Naghadi hiyá han imperyo han gidako-i nga panahon hiní, han paglakip hiní han damo nga bahin han Katundan nga Asya, han Caucasus, mga bahin han Balkans (Thrace-Macedonia, ngan Paeonia), kadam-an han mga rehiyon ha labnasan han Dagat Itom, mga bahin han Amihan nga Caucasus, Butnga nga Asya, kutob han Indus nga Siong ha harayo nga sinirangan ngan mga dapit han amihan ngan dumagsaan nga Aprika upod an Ehipto (Mudrâya), sinirangan nga Libya, ngan an daplin ha dagat nga bahin han Sudan.

Darius nga Harangdon
Hadi hin mga Hadi Dungganan nga Hadi Hadi han Persia Hadi han Babilonia Faraon han Ehipto Hadi hin mga Nasod
Relief ni Darius I ha Persepolis
Hadi hin mga Hadi han Imperyo Akhimenida
Paghadì	29 Septyembre 522 UC – Oktubre 486 UC
Pagkoronar	Pasargadae
Nag-uná	Bardiya
Nagsunod	Xerxes I
Faraon han Ehipto
Paghadì	Septyembre 522 UC – Oktubre 486 UC
Nag-uná	Bardiya
Nagsunod	Xerxes I
Natawo	550 UC
Namatay	Oktubre 486 UC (panuigon mga 64)
Paglubong	Naqsh-e Rostam
Inasaw-an	Atossa Artystone Parmys Phratagone Phaidime usá nga anak nga babaye ni Gobryas
Anak	Artobazanes Xerxes I Ariabignes Arsamenes Masistes Achaemenes Arsames Gobryas Ariomardus Abriokomas Hyperantes Artazostre
Bug-os nga ngaran Dārayava(h)uš
Dinastiya	Akhimenida
Amay	Hystaspes
Iroy	Rhodogune
Relihiyon	Indo-Iraniano nga relihiyon (posible Zoroastrianismo)

Linmingkod hi Darius han trono pinaagi han pagpatalsik tikang ha poder kan Gaumata, usa nga sinisiring nga nag-agaagaw la han trono. An bag-o nga hadi nag-atubang hin mga rebelyon ha bug-os niya nga ginhadi-an ngan iya ini ginlupig ngatangan. Usá nga dako nga panhinabo han kinabuhi ni Dario amo an iya expedisyon ha pagsirot han Atenas ngan Eretria tungod han ira paghatag hin bulig dida han Ioniahanon nga Rebelyon ngan paglupig han Gresya. Bisan man kon waray ini magmalinamposon dida han Pag-awayan ha Marathon, nagmalinamposon hi Darius han utro nga pagsakop han Thrace, han pagpahaluag han imperyo pinaagi han pagsakop han Macedonia, han Cyclades ngan an purô han Naxos ngan an pagbungkag han syudad han Eretria.

Gin-organisar ni Darius an imperyo ha pagbahinbahin hiní ngadto hin mga lalawigan ngan pagbutang hin mga satrap ha pagdumara hiní. Gin-organisar niya an Akhaemenida nga salapi nga usá nga bag-o nga uusa nga sistema hin panalapi, upod han paghimo han Aramaico nga opisyal nga pinulungan han imperyo. Gin-upay gihapon niya an kamutangan han imperyo pinaagi hin pagpahimo hin mga dalan ngan pagtikáng hin mga standard nga mga bug-at ngan mga pagsukol. Pinaagi hini nga mga pagbabag-o, an imperyo nasentralisar ngan nahiusa. Nagtrabaho liwat hi Darius hin mga proyekto hin konstruksyon ha bug-os nga imperyo, nga an iya focus ha Susa, Pasargadae, Persepolis, Babilonia, ngan Ehipto. Ginpahimo niya an Behistun Inscription hin cliff nga gin-ukab basi igpahayag an iya mga conquista, usá nga importante nga pagpahayag han Kahadto nga Persyano nga pinulungan.

Ginpahayag gihapon hi Darius dida han mga barasahon ha Bibliya han Haggai, Zacarias, ngan Esdras–Nehemias.