Chile
An Chile usa nga nasod ha Salatan nga Amerika. An opisyal nga ngaran hini Republika han Chile (ha Kinatsila: República de Chile) ngan an kapital hini am an Santiago de Chile.
Repúblika han Chile República de Chile (Kinatsila)
Mga tuminongnong nga ngaran
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Bandira
 Eskudo
| |||||||||
.svg) | |||||||||
| Pamunuan ngan gidako-i nga syudad |
Santiagoa 33°26′S 70°40′W / 33.433°S 70.667°W | ||||||||
| Nasodnon nga yinaknan | Kinatsila | ||||||||
| Ethniko nga mga grupo (2012)[2] | |||||||||
| (Mga) Tawag hin tawo | Chileño | ||||||||
| Kagamhanan | Unitary presidential constitutional republic | ||||||||
| Sebastián Piñera | |||||||||
| Adriana Muñoz | |||||||||
| Diego Paulsen | |||||||||
| Magbabalaod | National Congress | ||||||||
| Senate | |||||||||
| Chamber of Deputies | |||||||||
| Independence from Spain | |||||||||
| 18 Septyembre 1810 | |||||||||
• Declared | 12 Pebrero 1818 | ||||||||
• Recognized | 25 Abril 1844 | ||||||||
| 11 Septyembre 1980 | |||||||||
| Langyab | |||||||||
• Bug-os | 756,096.3[3] km2 (291,930.4 sq mi) (37th) | ||||||||
• Katubigan (%) | 1.07b | ||||||||
| Kamolupyohan | |||||||||
• 2017 nga census | 17,574,003[4] (64th) | ||||||||
• Densidad | 24/km2 (62.2/sq mi) (198th) | ||||||||
| GDP (PPP) | 2019 nga banabana | ||||||||
• Bug-os | $503 billion[5] (42nd) | ||||||||
• Per capita | $26,317[5] (53rd) | ||||||||
| GDP (nominal) | 2019 nga banabana | ||||||||
• Bug-os | $294 billion[5] (38th) | ||||||||
• Per capita | $15,399[5] (41st) | ||||||||
| Gini (2017) |
 46.6[6]high | ||||||||
| HDI (2018) |
▲ 0.847[7] hataas hin duro · 42th | ||||||||
| Salapi | Peso (CLP) | ||||||||
| Zona hin oras | UTC−3 and −5 (CLT and EASTc) | ||||||||
| Dapit hin pagmanehar | right | ||||||||
| Kodigo hin pagtawag | +56 | ||||||||
| ISO 3166 nga kodigo | CL | ||||||||
| Internet TLD | .cl | ||||||||
| |||||||||
Naglalakip an Chile hin halaba ngan halipot-hin-kahaluag nga franha hin tuna nga kilalado nga Chile continental, ha butnga han Kalawdan Pacifico ngan han Cordillera de los Andes, nga nahamutang ha butnga han 17º29'57' ha Salatan ngan 56º32'S hin latitud (Islas Diego Ramírez), ginsasapitan ha amihanan han Perú, han Bolivia ngan Argentina ha sidlangan, ngan han Paso Drake ha salatan. Dugang pa, an Chile mayda teritoryo hin mga isla-isla ha Kalawdan Pacífico, sugad han Archipiélago Juan Fernández, Sala y Gómez, Islas Desventuradas ngan an Isla de Pascua (nga nahamutang ha Polinesia), nga nabug-os hin kahaluag nga 755,838.7 ka km².
Ha lain nga bahin, an Chile nag-aangkon hin soberaniya hin zona han Antarctica nga 1,250,257.6 ka km², nga tinatawag nga Territorio Chileno Antártico ngan naglalakip ha butnga han mga meridiano 90º ngan 53º ha Katundan nga pinahalaba an limite meridional tubtob han Salatan nga Polo. Inin nga pag-angkon ginsuspendir han pakigsabot nga ginestableser han Tratado Antártico, bisan man waray igrenunsyar han nasod ini nga pag-angkon. Tungod han presensya han nasod ha Salatan nga Amerika, Oceanía ngan ha Antártida, an Chile puyde sidngon nga usa nga nasod nga trikontinental.[8]
Teritoryal nga pag-organisa
igliwatHan 1979, an Chile ginbahin ha politika ngadto hin napulo kag tulo nga mga rehiyon nga ginbahinbahin ngadto hin mga probinsya ngan ini liwat ginbahin bahin ngadto hin mga comuna. Ha yana, an nasod mayda 15 nga mga rehiyon, 53 nga mga probinsya ngan 346 nga mga comuna ha bug-os. An tagsa usa hini nga mga rehiyon mayda ihap o numero nga romano nga gin-asignar ha pagtikang kon ika-ano hira ha orden tikang ha amihanan ngadto ha salatan, gawas la han Región Metropolitana de Santiago. Dida han 2007 han paghimo hin duha nga bag-o nga mga rehiyon, an pag-ihap nawara hin kagamat ngan mayda yana proyekto ha balaod nga nagpaplano hin pagkuha hini nga tipo hin pagdemoninar.
| Nº | Rehiyon | Kapital/Kabesera | kahaluag | Populasyon (2) |  |
|---|---|---|---|---|---|
| XV | Arica ngan Parinacota | Arica | 16,873.3 km² | 189,692 | |
| I | Tarapacá | Iquique | 42,225.8 km² | 286,105 | |
| II | Antofagasta | Antofagasta | 126,049.1 km² | 547,933 | |
| III | Atacama | Copiapó | 75,176.2 km² | 272,402 | |
| IV | Coquimbo | La Serena | 40,579.9 km² | 677,300 | |
| V | Valparaíso | Valparaíso | 16,396.1 km² | 1,682,005 | |
| RM | Metropolitana han Santiago | Santiago | 15.403,2 km² | 6,607,805 | |
| VI | Libertador General Bernardo O'Higgins | Rancagua | 16,387.0 km² | 849,120 | |
| VII | Maule | Talca | 30,269.1 km² | 975,244 | |
| VIII | Biobío | Concepción | 37,068.7 km² | 1,982,649 | |
| IX | La Araucanía | Temuco | 31,842.3 km² | 937,259 | |
| XIV | Los Ríos | Valdivia | 18,429.5 km² | 373,712 | |
| X | Los Lagos | Puerto Montt | 48,583.6 km² | 794,529 | |
| XI | Aisén han General Carlos Ibáñez del Campo | Coihaique | 108,494.4 km² | 100,417 | |
| XII | Magallanes ngan an Antártica Chilena (1) | Punta Arenas | 132,033.5 km² | 156,502 |
- (1) Kon iglakip an Territorio Chileno Antártico, an kahaluag naabot ngadto hin 1,382,291.1 km²
- (2) Gin-estimar han 30 han Hunyo han 2006 - INE Compendio Estadístico Año 2006
Mga area metropolitana
igliwat
| Mga Prinsipal nga mga area metropolitana han Chile (2002)[9] | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Pag-denominar | Rehiyon | Nangungkoy/Molupyo | Kahaluag | Densidad | |
| 1 | Gran Santiago | R. Metropolitana | 5,638,820 | 697.81 ka km² | 8,080.7 |
| 2 | Gran Concepción | VIII nga Rehiyon | 861,747 | 133.54 ka km² | 6,453.1 |
| 3 | Gran Valparaíso | V nga Rehiyon | 824,006 | 111.15 ka km² | 7,413.5 |
| 4 | Gran La Serena | IV nga Rehiyon | 296,253 | 43,28 ka km² | 6,845.0 |
| 5 | Antofagasta | II nga Rehiyon | 285,256 | 26,86 ka km² | 10,620.1 |
Mga pinambasaran
igliwatMga tigaman
igliwat- ↑ Agsob ginliteral nga paghubad nga, "Ha Panhunahuná o (ha) Kusog."
Mga kinutlo
igliwat- ↑ "100 peso Coin". Bangko Sentral han Chile. Ginhipos tikang han orihinal han 10 Mayo 2012. Ginkuhà 16 Septyembre 2012.
- ↑ Central Intelligence Agency (2016). "Chile". The World Factbook. Langley, Virginia: Central Intelligence Agency. Ginhipos tikang han orihinal han 6 Nobyembre 2015. Ginkuhà 29 Enero 2017.
- ↑ Instituto Nacional de Estadísticas (Oktubre 2006). "Compendio estadístico 2006" (PDF). Ginkuhà 29 Nobyembre 2007.
- ↑ "RESULTADOS CENSO 2017" (PDF). RESULTADOS DEFINITIVOS CENSO 2017. National Statistics Institute. 1 Enero 2018. Ginhipos tikang han orihinal (PDF) han 2017-12-23. Ginkuhà 18 Enero 2017.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 "Chile". World Economic Outlook Database, October 2019. International Monetary Fund. Ginkuhà 20 Oktubre 2019.
- ↑ "GINI index (World Bank estimate)". World Bank. Ginkuhà 22 Marso 2019.
- ↑ "2019 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 2019. Ginkuhà 9 Disyembre 2019.
- ↑ Presidencia de la República, Ministerio Secretaría General de Gobierno (2007). "Geografía nacional: Situación, superficie y extensión". Ginhipos tikang han orihinal han 14 Disyembre 2007. Ginkuhà 29 Nobyembre 2007.
- ↑ Observatorio Urbano MINVU (2008). "Listado de ciudades de Chile". Ginhipos tikang han orihinal han 4 Marso 2016. Ginkuhà 3 Septyembre 2008.
| An Wikimedia Commons mayda media nga nahahanungod han: Chile |