Bolivia

An Bolivia (nga an opisyal nga pagtawag Plurinasyonal nga Estado han Bolivia (Quechua: Bulivya Mamallaqta, Kinatsila: Estado Plurinacional de Bolivia, IPA: [esˈtaðo pluɾinasjoˈnal de βoˈliβja] Aymara: "Wuliwya Suyu"), usa nga ginpalibutan hin tuna nga nasod ha butnga nga Salatan nga America. Amo ini an gipobrihi o gikablasi nga nasod ha Salatan nga Amerika. Ginsasapitan ini han Brasil ha amihanan ngan ha sinirangan, han Paraguay ngan Argentina ha salatan, han Chile ha habagatan o salatan-katundan, ngan han Peru ha katundan.

Plurinasyonal nga Estado han Bolivia Estado Plurinacional de Bolivia (Kinatsila) Bulivya Mamallaqta (Quechua) Wuliwya Suyu (Aymara)
Bandira Eskudo
Darahonon: "¡La union es la fuerza!"  (Kinatsila) "An paghiusa amo an kusog!"
Awit: Nasodnon nga Awit han Bolivia   (Kinatsila) "Himno Nacional de Bolivia"
Wiphala han Qulla Suyu:
Pamunuan	Sucre (konstitusyonal nga ulohan) 19°2′S 65°15′W La Paz (administratibo nga ulohan) 16°30′S 68°09′W
Gidako-i nga syudad	Santa Cruz de la Sierra 17°48′S 63°10′W
Opisyal nga mga pinulungan	Kinatsila Quechua Aymara ngan in 34 nga iba pa nga mga tuminongnong ngan lumadnon nga mga pinulongan
Ethniko nga mga grupo	55% Amerindian (Quechua, Aymara ngan 34 pa nga iba nga mga etniko nga grupo), 30% Mestizo, 15% Busag
(Mga) Tawag hin tawo	Boliviano
Kagamhanan	Unitaryo nga Presidensyal nga Republika
• Mangulo	Luis Arce
• Sugbong Mangulo	David Choquehuanca
Paglugaring  tikang han Espanya
• Gindeklara	6 Agosto 1825
• Ginkilala	21 Hulyo 1847
Langyab
• Bug-os	1,098,581 km2 (424,164 sq mi) (28th)
• Katubigan (%)	1.29
Kamolupyohan
• 2010 estimate	▲10,907,778 (ika-84)
• 2001 nga census	8,280,184
• Densidad	8.9/km2 (23.1/sq mi) (ika-220)
GDP (PPP)	2010 nga banabana
• Bug-os	$47.882 billion
• Per capita	$4,592
GDP (nominal)	2010 nga banabana
• Bug-os	$19.373 ka bilyon
• Per capita	$1,858
Gini (2006)	59.2
HDI (2010)	▲ 0.643  · ika-95
Salapi	Boliviano (BOB)
Zona hin oras	UTC-4
Dapit hin pagmanehar	tuo
Kodigo hin pagtawag	+591
ISO 3166 nga kodigo	BO
Internet TLD	.bo

Uyuni

Ugsa han Europeo nga pagkolonisar, an Andeano nga rehiyon han Bolivia kabahin han Imperyo Inca – an gidako-i nga estado han Ugsa-kan-Colon nga Amerika. An Imperyo Espanyol naglupig han rehiyon dida han ika-16 nga siglo. Han dako nga bahin han panahon han pagkolonisar han Espanyol, ini nga teritoryo gintawag nga Igbaw nga Peru ngan ilarom ini han Virreinato han Peru, nga naglakip han kadam-an han mga kolonya han Espanya ha Salatan nga Amerika. Katapos han pagpasamwak hin paglugaring han 1809, nagsunod in 16 ka tuig hin panggubat o gyera ugsa han pagtukod han Republika, nga ginngaran ha dungog ni Simón Bolívar, han 6 han Agosto 1825. Nag-agi an Bolivia hin mga panahon hin instabilidad ha politika, mga diktadura ngan mga kakurian ha ekonomiya.

An Bolivia usa nga demokratiko nga republika nga ginbahin ngadto hin siyam nga mga departamento. An heyograpiya hini nagkakadirudilain tikang han mga bugkid han Andes ha Katundan, ngadto han Sinirangan nga mga Ubos-nga-Katunaan, nga nahamutang ha Amazon nga Basin. Usa ini nga nagpapadukwag nga nasod, nga mayda Namumutnga nga Human Development Index nga score, ngan hin nivel hin pagkakablas nga mga 60%. An dagko nga mga buruhaton ha ekonomiya hini naglakakip han pag-uma, forestry, panagat, pagmina, ngan paghimo hin mga butang sugad hin mga textile, mga panapton, mga gin-refine nga mga metal, ngan hin refined petroleum. Damo hin mineral an Bolivia, labi na ha tin.

An populasyon han Bolivia, nga ginbanabana ha 10 ka milyon o 10 ka ribo, multietniko, nga naglakakip hin mga Amerindyo, Mestizo, Europeo, ngan mga Afrikano. An pinulongan nga ginagamit hin kasagaran Kinatsila, bisan man kon an Aymara ngan an Quechua nga mga pinulongan agsob gihapon gamiton ngan ini nga tulo, pati in 34 nga iba pa nga mga tuminongnong nga pinulongan opisyal. An damo nga ihap in dirudilain nga mga kultura ha sakob han Bolivia nagpadako ha pagkadirudilain ha arte, panluto, literatura ngan musika.

Etimolohiya

Ginngaranan an Bolivia ha dungog ni Simón Bolívar, usa nga manguna dida han Espanyol nga Amerika nga mga gyera hin panlugaring. Hi Antonio José de Sucre ginpapili ni Bolívar nga mag-angkon han Igbaw nga Peru (an yana-nga-adlaw nga Bolivia) ha ilarom han bag-o nga Republika han Peru, o kundi man paghiusa han Naghiusa nga mga Lalawigan han Rio de la Plata, o pagdeklara nga formal hin paglugaring tikang han Virreinato han Peru nga nagdominar han dako nga bahin han rehiyon. Pinmili hi Sucre nga maghimo hin bag-o nga nasod, ngan, ha pagbulig han mga lokal nga katawhan, ginngaranan ini ha dungog ni Simón Bolívar.

Kundi, an orihinal nga ngaran han bag-o nga nasod Republika han Bolívar. An ngaran waray anay magbalhin ngadto hin Bolivia tubtob hin pira ka adlaw ha urhe nga diin hi konggresista Manuel Martín Cruz nagproponer: "Kon tikang kan Romulus an Roma, tikang kan Bolívar an Bolivia" (Kinatsila: Si de Rómulo Roma, de Bolívar Bolivia). Kinmagat an ngaran ngan gin-aprobahan ini han Republika dida han 3 han Oktubre 1825.

Han 2009, in bag-o nga konstitusyon nagbalhin han ngaran han nasod tikang han "Republic of Bolivia" ngadto han "Plurinasyonal nga Estado han Bolivia" ha pagkilala han multi-etniko nga kinaiha han nasod ngan han ginpahitaas nga kamutang han mga tuminongnong ngan lumad nga katawhan han Bolivia ha ilarom han bag-o nga konstitusyon.

Teritoryal nga pag-organisa

An Bolivia ginbahin ngadto hin 9 nga mga departamento, 112 nga mga probinsya, 327 nga mga munisipyo ngan 1,384 nga mga kanton (cantón), nga nakakuha hin dako nga autonomiya ha ilarom han Balaod hin Desentralisasyon (ha Kinasila: Ley de Descentralización Administrativa) han 1995.