The Obelisk (Catbalogan)

An Obelisk kay usa nga estruktural nga monumento o landmark nga gintindog ha Provincial Capitol Park han ciudad han Catbalogan. Mayda ini upat nga ligid kun diin ginpapakita an upat nga dako nga mga panhitabo ha kasaysayan han Isla han Samar: an 1901 Balangiga Encounter Ginhipos 2019-05-11 han Wayback Machine nga nagpapakita hin mga dinhianon nga mga rebolusyunaryo na nagsirot han “siyahan ngan gigagrabihi nga pagkapirdi” han mga Amerikano hamtang nahihinabo an Philippine-American War (1899 – 1902), an 1649 Agustin Sumoroy Rebellion ha Palapag kuntra han mga katsila nga taga Espanya, an paghisangpot han una nga mga Jesuit missionaries han ika-15 nga adlaw han Oktubre, 1596, ngan hi Queen Isabella II han Espanya kapot-kapot an Royal Decree han ika-11 nga adlaw han Agosto, 1841 nga nag-aasoy han Samar komo uusa nga naglulugaring nga lalawigan o katungdanan.

Mga nakaukit ha ligid

1901 Balangiga Encounter

An Balangiga Encounter nga nahitabo han 1901 kay usa ha mga pinakamadugo nga nahinabo hamtang diri pa tapos an Philippine-American War. Ha tinikangan, maupay an pagkaurupod han mga umurukoy ha bungto han Balangiga ngan Company C, an 9th US infantry regiment. Pero nagin malain an ira pagkaurog-pud matapos maadman han iba nira nga kaurusa nga mayda nag-asoy hinmahayag hin sumbong na mayda duwa nga sundalo nga Amerikano an nagsari pagmolistya hin usa nga Pilipino na babaye na nagmamangno hin usa nga paralitan. Han umugunop an mga kababayin-an nga mga umurukoy ha Balangiga, bumulos an mga sundalo ha ira. Tikang hadto, ginpabay-an han mga Amerikano nga pan-gutumon ngan pirit nga pinagtrabaho. Nagprotesta an mga umurukoy ha Balangiga han pagpaguti hit paghatag hit kitagayunan nga pagkaon ngan han iba pa nga mga kinahanglanon. Hiunong hadto, nagkamay-ada hit uprising an mga lokal nga katawhan nga nagkawsa han engkwentro ha butnga han mga umurukoy ha Balangiga ngan mga sundalo.

1649 Agustin Sumoroy Rebellion

Si Agustín Sumuroy (ginsusurat liwat an iya ngaran nga Sumoroy o Sumodoy) amo an nagtikang sin usa nga rebelyon sa Sinirangan nga Kabisay-an kontra sa mga Katsila tikang sa 1649 hangtod sa 1650. Mayda liwat mga nasiring nga an iya ngaran Juan Ponce Sumoroy imbes nga Agustín Sumuroy kundi bangin ini iginkalipat si Sumuroy sin usa nga kabulig san rebelyon nga si Juan Ponce. Kay tulo an lideres o namuno san rebelyon, si Juan Ponce, si Agustín Sumuroy, ngan si Pedro Camuug. An rebelyon sa Samar, ginngaranan nga Rebelyon ni Sumuroy tungod sa iya. An rason san rebelyon amo an sugo ni Kapitan-Heneral Diego Fajardo nga naglugos san ngatanan nga magtrabaho didto san mga hirimoan san sakayan (shipyards) sa Cavite. Nagtikang an rebelyon sa mga bungto san Palapag ngan Pambujan. An rebelyon tubtob sa rehiyon san Bikol ngan siring san iba, tubtob daw sa Mindanao. Bisan makusog an paglarab san rebelyon, ginpirde ini san mga Katsila.

Paghisangpot han mga Heswita ha Samar

Nadiskubre an Catbalogan han Oktubre 1596 han mga Espanyol na mga Heswita ngan nagin sentro han bug-os nga isla han Samar. Nagtindog hi Friar Francisco de Otazo hin Catbalogan Mission ngan hiya an pinakauna nga misyunaryo nga nagdara han pagtoo ha Katoliko ha katawhan ha Catbalogan. Han 1627, nagging residencia an Catbalogan ngan kaupod ha mga independencies hini an Paranas kun diin han 1629, aktiba nga gin-evangelize an lugar han Calbiga ngan nagtindog han simbahan gamit an busag nga mga bato ngan grey limestone.

Pagdeklara ni Queen Isabella II han Samar komo usa nga Lalawigan

Han ika-11 nga adlaw han Agosto, 1841, ginpirmahan ni Queen Isabella II of Spain an Royal Decree nga nagdedeklara han Samar komo usa nga probinsya o lalawigan.