Sun Yat-sen
- Mayda impormasyon hini nga artikulo nga aada han Iningles nga bersyon nga angay ighubad ha Winaray
Hi Sun Yat-sen (12 Nobyembre 1866 – 12 Marso 1925)[1][2] usá nga Tsino nga médico, magsusurat, pilosopo, kaligrapo[3] ngan rebolusyonaryo, an syahan nga mangulo ngan nagtukod nga amay han Repúblika han Tsina. Komo nangunguna han mga nanguna ngan syahan nga namuno hin Republikano nga Tsina, tinatawag hi Sun nga "Amay han Nasod" ha Republika han Tsina (RhT) ngan "nag-uná han demokrátiko nga rebolusyon" ha Kanan Katawhan Republika han Tsina (KKT). Dako nga papel an ginkaptan ni Sun han pagtanggal ha poder han Dinastiya Qing (an kataposan nga imperyal nga dinastiya han Tsina) didâ han mga tuig nga dinmangat han Xinhai nga Rebolusyon. Ginbutáng hiyá nga Probisyonal nga Mangulo han Repúblika hn Tsina han pagtukod hiní han 1912. Ha urhe, iya ginbuligan upod hin iba pagtukod han Kuomintang (Nasyonalista nga Partido han Tsina), nga nag-alagad hiyá nga syahan nga namuno hiní.[4] Hi Sun usá nga personahe nga nagpapahiusa ha post-Imperyal nga Tsina, ngan nagpapabilin hiyá nga nag-uusa ha mga ika-20 nga gatostuig nga mga politiko nga Tsino nga gintatahuran hin dako ha mga katawhan han duha nga dapit han Estrecho han Taiwan.
Sun Yat-sen | |
|---|---|
 | |
| Probisyonal nga Mangulo han Republika han Tsina | |
|
Ha puwesto 29 Disyembre 1911 – 10 Marso 1912 | |
| Sugbong Mangulo | Li Yuanhong |
| Ginsundan ni | Yuan Shikai |
| Premier han Kuomintang han Tsina | |
|
Ha puwesto 10 Oktubre 1919 – 12 Marso 1925 | |
| Gin-unahan ni | Iya kalugaringon (komo Premier han Partido Rebolusyonaryo Tsino) |
| Ginsundan ni | Zhang Renjie (komo mangulo (chairman)) |
| Personal nga mga detalye | |
| Natawo |
12 Nobyembre 1866 Xiangshan, Guangdong, Tsina |
| Namatay |
12 Marso 1925 (edad 58) Beijing |
| Lugar hin pahuwayan | Sun Yat-sen Mausoleum, Nanjing, Kanan Katawhan Republika han Tsina |
| Nasyonalidad |
Tsino .svg){kind=small} |
| Partido nga politikanhon | Kuomintang |
| Iba nga mga paglakip ha politika | Partido Rebolusyonaryo Tsino |
| (Mga) Asawa |
Lu Muzhen (1885–1915) Kaoru Otsuki (1903–1906) Soong Ching-ling (1915–1925) Chen Cui-fen |
| Mga anak |
Sun Fo Sun Yan Sun Wan Fumiko Miyagawa (b. 1906） |
| Alma mater | Hong Kong College of Medicine for Chinese |
| Okupasyon |
Médiko Politiko Rebolusyonaryo Manunurat |
| Pirma |
 |
| Sun Yat-sen | |||||||||||||||||||||||||
| Minat-an nga Tsinino | 孫逸仙 | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yinano nga Tsinino | 孙逸仙 | ||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Alternatibo nga Tsino nga ngaran | |||||||||||||||||||||||||
| Minat-an nga Tsinino | 孫中山 | ||||||||||||||||||||||||
| Yinano nga Tsinino | 孙中山 | ||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Bisan man kon hi Sun ginkikita nga usa han mga giharangdon nga mga namuno han yana nga Tsina, an iya kinabuhi ha politika usa nga nagpipinadayon nga pakig-away ngan agsob nga pagka-exilio. Katapos han pagkamalinamposon han rebolusyon ngan pakabawi han Han nga Tsino hin poder katapos hin 268 ka tuig hin pagdumara han Dinastiya Qing, madali hiyá nga nagbul-iw han iya puwesto han pagka-Mangulo han bag-o nga gintukod nga Republika han Tsina kan Yuan Shikai, ngan namuno hin mga sunodsunod nga mga rebolusyonaryo nga gobyerno nga pag-ayat han mga warlord nga nagdudumara han dako nga bahin han nasod. Waray mahiabot hi Sun nga makakita han iya partido nga makagkonsolidar han gahom hini han nasod dida han Amihanan nga Expedisyon. An iya partido, nga mayda maluya nga alyansa upod han mga Komunista, nagbulag ngadto hin duhá ka mga pag-ugopan katapos ha iya kamatay.
An prinsipal nga ginbilin ni Sun ada han iya pagpadukwag han politikal nga pilosopiya nga kilalado nga Tulo nga mga Prinsipyo han Katawhan: nasyonalismo (Han nga Tsino nga nasyonalismo, paglugaríng tikang hin imperyalista nga pagdominar, pagbawi hin gahom tikang han Manchuriano nga Dinastiya Qing), demokrasya,[5] ngan an pagpakabuhî han katawhan (matadong nga katiringban).[6][7]
Mga ngaran igliwat
Natawo hi Sun nga Sun Wen (Kinantones: Syūn Màhn; 孫文), ngan an iya ngaran ha ginikanan Sun Deming (Syūn Dāk-mìhng; 孫德明).[1][8] Han bata hiyá, an iya ngaran ha pag-agnay Dixiang (Dai-jeuhng; 帝象).[1] An kan Sun ngaran ha kortesiya Zaizhi (Jai-jī; 載之), ngan an iya ngaran ha pagbunyag Rixin (Yaht-sān; 日新).[9] Samtang nag-iskwela hiyá ha Hong Kong nakakuha hiyá han ngaran ha arte nga Yat-sen (Tsinino: 逸仙; pinyin: Yìxiān).[10] An Sūn Zhōngshān (孫中山), nga amo an pinakapopular han iya mga Tsino nga ngaran, ginkuha tikang han iya Hinapon nga ngaran Nakayama Shō (中山樵), an pseudonimo nga ginhatag ha iya ni Tōten Miyazaki samtang natago hiyá ha Hapon.[1]
Pinanbasaran igliwat
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Singtao daily. Saturday edition. 23 Oktubre 2010. 特別策劃 section A18. Sun Yat-sen Xinhai revolution 100th anniversary edition 民國之父.
- ↑ "Chronology of Dr. Sun Yat-sen". National Dr. Sun Yat-sen Memorial Hall. Ginhipos tikang han orihinal han 16 Abril 2014. Ginkuhà 12 Marso 2014.
- ↑ Tingyou Chen, Chinese Calligraphy, Cambridge University Press (2011), p. 113
- ↑ Derek Benjamin Heater. [1987] (1987). Our world this century. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-913324-6.
- ↑ "Three Principles of the People". Encyclopedia Britannica. Ginkuhà 15 Mayo 2017.
- ↑ Trescott, Paul B. (2007). Jingji Xue: The History of the Introduction of Western Economic Ideas Into China, 1850–1950. Chinese University Press. pp. 46–48. https://books.google.com/books?id=RkJtJm9L7mQC&pg=PA48&lpg=PA48&dq=%22basis+of+our+program+OR+reform%22+Leng+sun+yat+sen&source=bl&ots=jD4Er59--_&sig=9w4ekTvan6dbxPqCw6uW4MIq1z8&hl=en&sa=X&ei=_M0mU8b3C8jioASlvYLQAw&ved=0CCsQ6AEwAA#v=onepage&q=%22basis%20of%20our%20program%20OR%20reform%22%20Leng%20sun%20yat%20sen&f=false. "'The teachings of your single-taxer, Henry George, will be the basis of our program of reform.'"
- ↑ Schoppa, Keith R. [2000] (2000). The Columbia guide to modern Chinese history. Columbia university press. ISBN 0-231-11276-9, ISBN 978-0-231-11276-5. p 282.
- ↑ 王爾敏. 思想創造時代:孫中山與中華民國. 秀威資訊科技股份有限公司 publishing. ISBN 986-221-707-3, ISBN 978-986-221-707-8. p 274.
- ↑ 王壽南. [2007] (2007). Sun Zhong-san. 臺灣商務印書館 publishing. ISBN 957-05-2156-2, ISBN 978-957-05-2156-6. p 23.
- ↑ 游梓翔. [2006] (2006). 領袖的聲音: 兩岸領導人政治語藝批評, 1906–2006. 五南圖書出版股份有限公司 publishing. ISBN 957-11-4268-9, ISBN 978-957-11-4268-5. p 82.
Padugang nga barasahon igliwat
- Soong, Irma Tam (1997). Sun Yat-sen's Christian Schooling in Hawai'i. Hawai'i: The Hawaiian Journal of History, vol. 31.
- Sun Yat-sen's vision for China / Martin, Bernard, 1966.
- Sun Yat-sen, Yang Chu-yun, and the early revolutionary movement in China Hsueh, Chun-tu
- Bergère, Marie-Claire (2000). Sun Yat-sen. Stanford University Press. ISBN 0-8047-4011-9. http://books.google.com.hk/books?id=vh7M1u4IGFkC&dq=sun+yat-sen+li+hongzhang&hl=en&source=gbs_navlinks_s.
- Sun Yat-sen 1866–1925 / The Millennium Biographies / Hong Kong, 1999
- Sun Yat-sen and the origins of the Chinese revolution Schiffrin, Harold Z. 1968.
- Sun Yat-sen; his life and its meaning; a critical biography. Sharman, Lyon, 1968, c. 1934
- "Sun Yat Sen Nanyang memorial hall". Ginhipos tikang han orihinal han 7 Pebrero 2005. Ginkuhà 1 Hulyo 2005.
- "Doctor Sun Yat Sen memorial hall". Ginhipos tikang han orihinal han 29 Agosto 2005. Ginkuhà 1 Hulyo 2005.
- "A detailed talk about Sun Zhongshan" (ha Chinese). Ginhipos tikang han orihinal han 5 Abril 2004. Ginkuhà 5 Abril 2004.
- "Japanese activist Miyazaki Toten a middleman and financier for Sun Yat-sen". Ginhipos tikang han orihinal han 3 Hunyo 2009. Ginkuhà 31 Hulyo 2012.
- "Toten Miyazaki bio".
- Pearl S. Buck, The Man Who Changed China: The Story of Sun Yat-sen (1953)
Mga sumpay ha gawas igliwat
| An Wikimedia Commons mayda media nga nahahanungod han: Sun Yat-sen |
- ROC Government Biography (Tsinino) (Ininggles)
- Sun Yat-sen in Hong Kong University of Hong Kong Libraries, Digital Initiatives
- Contemporary views of Sun among overseas Chinese Ginhipos 1 Marso 2006 han Wayback Machine
- Yokohama Overseas Chinese School established by Dr. Sun Yat-sen Ginhipos 2019-04-21 han Wayback Machine
- National Dr. Sun Yat-sen Memorial Hall Official Website Ginhipos 18 Hulyo 2006 han Wayback Machine (Ininggles) (Tsinino)
- Dr. Sun Yat Sen Middle School 131, New York City
- Dr. Sun Yat Sen Museum, Penang, Malaysia Ginhipos 14 Enero 2013 han Wayback Machine
- Homer Lea Research Center
- Was Yung Wing Dr. Sun's supporter? Ginhipos 12 Hulyo 2011 han Wayback Machine The Red Dragon scheme reveals the truth!
- Miyazaki Toten Ginhipos 5 Oktubre 2011 han Wayback Machine He devoted his life and energy to the Chinese people.
- MY GRANDFATHER, DR. SUN YAT-SEN – By Lily Sui-fong Sun Ginhipos 4 Pebrero 2009 han Wayback Machine
- 浓浓乡情系中原—访孙中山先生孙女孙穗芳博士 – 我的祖父是客家人
- Dr. Sun Yat-Sen Foundation of Hawaii A virtual library on Dr. Sun in Hawaii including sources for six visits
- Who is Homer Lea? Ginhipos 3 Marso 2011 han Wayback Machine Sun's best friend. He trained Chinese soldiers and prepared the frame work for the 1911 Chinese Revolution.