An pagkakaiba han mga rebisyon han "Dolores, Eastern Samar"
Content deleted Content added
Kasaysayan han pagtindog han Dolores. |
|||
Bagis 34:
}}
An '''Dolores''' usa nga ikatulo nga klase nga [[bungto Pilipinhon|bungto]] ha [[lalawigan Pilipinhon|probinsya]] han [[Eastern Samar]] ha [[Sinirangan nga Kabisay-an]] nga Rehiyon ha [[Pilipinas]]. Sumala han [[2015]] census, mayda ini populasyon nga 42,866 ka tawo ha 8,712 nga panimalay.
== Kaagi ==
An Dolores (Eastern Samar), nahimo han tu-ig nga 1650, han an iba nga mga naukoy ha Bacod (o Bacor) in nakapagtindog hin usa nga guti-ayay nga baryo, usa ka kilomentro tiakng han baba han Dolores (kilala dati nga salog). Gin ngrananan in inga baryo hin ‘Dolores’ (ha Ingles, an pulong nga ‘Dolores’ in nangangahulugan nga kabidu-an) para maipasabot an kabidu-an ngan kakuri-an nga gin-agi-an han mga Bacodnons, dara han ira pag-api nga armado han Samuroy Rebellion han 1649. Para makasigurado, an iya gintikangan, inin kaupod pa han gintikangan hin tulo nga mga baryo: Bacod, Jubasan, and Paric. Ugaring, kihanglan pa hini hin mama-upay nga pag isplikar.
Bacod ngan an Ginikanan han Dolores
Mga duha ka-kilometro tikang han baba han Dolores river, an Bacod, usa na nga bungto (dako nga baryo), nga nakatindog na bag-o pa man umabot didto nga mga dapit an mga Espanyol han 1565. Naghatag hin ebanghelyo an mga Heswita nga naka-estastyon ha Palapag han 1602. Han 1649, upod an bungto han Jubasan, gin pug-ngan an Bacod ngan naki-pag-usa han bungto han Tubig (yana Taft), dara han pag-ato ni Agustin Sumuroy, nga nagtikang ha Palapag, upod an mga Bacodnons. Dara hini nga pag-pugong, binalhin an iba nga mga residente harani ha may baba an salog para magtindog hin kabab-layan, nga han pag-labay han panahon, nagging guti-ay nga baryo (rancheria) han Dolores. Dinhi ini pagtikang an pagka-tindog han Dolores han 1650. Binalhin ha baryo han Carolina an iba nga mga Bacodnon, mga usa ka-kilometro, nawawala nga dapit han Bacod.
Ugaring, ha paglabay han panahon, nadara an Bacod han mga inabot nga mga baha. Asya nga binalik hiya han kangaranan nga visita (kita ha ubos). Han 1895, naibanan in ura-ura an iya populasyon; may-ada nala 20 nga mga mangurukoy, 9 nga lalaki ngan 11 nga babayi. Han 1930s, napa-ilad-man na han salog han Dolores an butnga nga parte han Bacod, uraging, mahikikit-an pa an kinamumutangan han mga nahi-tutura nga mga bato han simbahan ngan kumbento. Nahibilin la gihap an ginka-bayaan nga parte han bungto, ngan gin-ngaranan nga Binungtoan han mga Doloresnon.
Naging usa nga Pueblo an Visita han Paric. Han ka-urhi-an nga mga parte han ika-16 nga siglo, naging parte han vista (baryo) han Paric an rancheria (sitio) han Dolores, nga dati napapa-ilad-man han hurisdiksiyon han Jubasan. Kinahanglan hinumdoman nga an Jubasan, suga han Bacod, usa nga ''pre-Hispanic'' nga bungto, nga makikit-an mga duha ka-kilometro tikang han suluran han gintatawag nga salog han Can-avid (Ulot). Dara han pag-timpag han bungto, damo han mga mangurukoy an ibinalhin han guti-ay nga bungto han Paric, nga makikit-an ha tuo nga dapit han Jubasan, nga ha ka-urhi-an, naging vista han Tubig (Taft), dara han pagdako han populasyon. (Nagtikang han nahi-tutura nga parte han Jubasan an kinikilala yana nga baryo han Giboangan). Han ka-unahan nga mga parte han 1700s, importante nga vista an Paric. Nagtikang na didto pagbisista an mga ''Franciscans'' nga dinatung ha Samar han 1768. Han 1839, pinangunahan ni Padre Manuel Villanueva, upod an mga awtoridad han Tubig, an sibil ngan ''ecclesiastical'' nga pagbulag han Paric tikang han iya ginikanan nga nasod.
Han Abril 5, 1864, inabot an usa nga makasaysayan nga panhitabo: usa nga ''royal decree'' an iginpa-agi kan Gobernador-Heneral Rafael Espulino de Echague, nga ginhimo an Paric hin usa na nga pueblo (municipality), nga bulag na ha Tubig. Inabot ha 2,998 an iya populasyon. Han ika-20 han Abril, 1878, gintindog ni Bp Benito Romero de Madridejos, Obispo han Cebu (1867-1886) an Paric nga usa nga independente nga parokya nga may hurisdiksiyon han mga nayon nga inaagi-an han mga salog han Jubasan (ulot) ngan Bacod (Dolores). An mga baryo han Carolina, Bacod, Dapdap, kaupod han mga sitio han Dolores, Jinolaso, Tubabo, Jilabaan ngan Balagon, an mga pinaka-kilala nga mga baryo/sitio nga sakop han bag-o nga pueblo han Paric. Iginpa-ilarom inin patrono ni St. Joachim nga iginsasalin-urog an kapyestahan kada ika-16 han Agosto. Hi Padre Jose del Olmo, OFM an pinaka-una nga padi han parkya, tikang ka-1879 ngada ka-1882.
Dolores, an bag-o nga Poblacion han Paric
Ha makarusubo nga mga panhitabo, na-piritan an mga awtoridad han Paric nga mag-turoy hin iba nga lugar nga pangungukyan, dara han padayon nga pagtimpag han tuna ha may salog, nga nakadto han na-iigbaw nga dapit han población. Han 1912, haros ma-lamon na han salog han Ulot an bato nga simbahan ngan kumbento han Paric. Gintawag nga Binungtoan an mga nahibilin nga parte han Paric, nga han paglabay han panahon, kinilala na nga Canteros. Han 1886, nag-petisyon han Manila hira Pare Juan Carmona, an padi han parokya (1886-1897), Don Carlos Robredillo, an ''gobernadorcillo'' (1885-1887), mga opisyales han bungto nga hira Leoperto Planesniles, teniente primero, ngan Martin Irasga, teniente segundo, nga ibalhin an población ha sitio han Dolores, nga ira ginhuhuna-huna nga mama-talwas nga lugar. Igin-balhin an población han 1887. Dara hini, Dolores na an naging población han Pueblo han Paric.
Dolores han Bisperas han Rebolusyon han 1898
Ginpadayon an pagpaka-upay han bag-o nga población ha pangunguna nira Padre Carmona, Don Geronimo Leguin, nga nagda-og kan Robredillo ha pagka-''gobernadorcillo'' (1887-1889), upod an iba pa nga miyembro an awtoridad-sibil ngan mga kilala nga personalidad han bungto (principalia). Tikang ka-1889 ngada ka-1893, pinangunahan ni Padre Carmona an pagtindog han ''amestiza parochial house'' nga kahoy ngan bato gamit han paghimo, usa nga ''casa tribunal'', ngan usa nga ''parochial school'' para ha mga lalaki ngan babayi. May mga nagtindog hin kabablayan palibot han simbahan mga ''plaza''. Gintindog an pinaka-una nga nga sementeryo han tuna nga kinatitindugan na yana (2009) han munsipyo; an sementeryo ha Ocpol an ika-duha. Han 1890, may-ada na duha nga magturutdo: hira Damiano Pomasin nga Dionisa Hubirit. Unom nga Intsik an nagtikang pagnegosyo han bungto. Inabot an hin 1,824 an populasyon ahn población. Nagka-may-ada hin lima nga visita ngan 20 nga mama-guti nga mga baryo an ''puebloor'' han munisipalidad.
Ugaring, diri ngatanan nga mga taga-Paric, in binalhin han bag-o nga kinamumutangan han munisipalidad han Paric; an población han Dolores. Pinili han iba nga umukoy han visita han Maria Angeles, mga usa ka-kilometro tikang han baba han salog han Ulot.
==Mga Barangay==
| |||