An pagkakaiba han mga rebisyon han "Malaysia"
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Bagis 109:
An pagtikáng han Malaysia did&a han mga Malay nga mga ginhadi-an nga didâ han lugar nga, tikang han ika-18 nga gatostuig, nahiilarom han [[Imperyo Britaniko]]. An syahan nga mga teritoryo nga Britaniko gintawag nga [[Mga Panimungto han mga Estrecho]], nga diin an pagtukod ginsundan han pagkahimo nga mga Britaniko nga protektorado han mga Malay nga mga ginhadi-an. An mga teritoryo ha Peninsular nga Malaysia nahiusa anay han [[Unyon Malayan]] han 1946. Ginliwat ha estruktura an Malaya nga [[Federasyon han Malaya]] han 1948, ngan nagkaada hin paglugaríng han 31 Agosto 1957. Naghiusa an Malaya ngan han [[Kolonya han Korona han Amihan nga Borneo|Amihan nga Borneo]], han [[Kolonya han Korona han Sarawak|Sarawak]], ngan han [[Kolonya han Singgapura|Singgapura]] han 16 Septyembre 1963 nga magin Malaysia. Waray magduhá ka tuig han 1965, ginpaiwas an Singgapura tikang han federasyon.<ref>{{cite book|author=Baten, Jörg |title=A History of the Global Economy. From 1500 to the Present.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|page=290|isbn=9781107507180}}</ref> An nasod [[Mga ethniko nga grupo ha Malaysia|multi-ethniko]] ngan [[Kultura han Malaysia|multi-kultural]], nga nagdadara hin dako nga papel ha politika. Mga katunga han kamolupyohan mga ethniko nga [[Malaysiano nga Malay|Malay]], upod hin damo nga mga minoridad hin mga [[Malaysiano nga Tsino]] nga naghihimo gihapon han ikaduha nga gidako-i nga komunidad hin [[Tsino ha Gawas]] han kalibutan, mga [[Malaysiano nga Indyano]], ngan mga [[Orang Asal|tuminongnong nga mga tawo]]. Naghahatag an konstitusyon han kagawasan hin relihiyon, kundi nagkikilala han Islam nga amo an [[nahitukod nga relihiyon]] han estado. An sistema hin gobyerno ginharani hin pagmodelo han [[Westminster nga sistema|Westminster nga sistema parlamentaryo]] ngan han legal nga sistema nahibase ha [[kasahiran nga pamalaod]] (''common law''). An [[mangulo hin estado]] amo an hadì, nga tinatawag nga ''[[Yang di-Pertuan Agong]]''. Usá hiya nga [[Pinili nga monarkiya|pinili nga monarka]] nga pinili tikang han mga hereditaryo nga mga [[Mga monarkiya han Malaysia|manguna]] han siyam nga [[mga Malay nga estado]] ha tagsa limá ka tuig. An mangulo han kagamhanan amo an [[Primer Ministro han Malaysia|Primer Ministro]]. An opisyal nga pinulongan han nasod Bahasa Melayu nga tinatawag ha kasahiran nga Minalay o Minelayu o Malay nga pinulongan. Nagpapabilin an Ininggles nga baskog nga ikaduha nga pinulongan. An pagkakarit hin Ininggles ha Malaysia ginhataas nga pagranggo nga ikaduha hin gimaupayi ha Asya sunod han Singgapura ngan an ika-13 nga gimaupayi han kalibutan tikang han 2017.<ref>{{cite web|url=http://www.ef.com/ca/epi/regions/asia/malaysia/|title=EF English Proficiency Index – Malaysia|publisher=Education First|accessdate=6 Septyembre 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171110132551/http://www.ef.com/ca/epi/regions/asia/malaysia/|archivedate=10 Nobyembre 2017|deadurl=yes|df=dmy-all}}</ref>
Tikang han paglugaríng hiní, an Malaysia nagkamay-ada hin usá han mga gimaupayi nga mga record ha ekonomiya ha Asya, nga diin an [[Gross domestic product|GDP]] hini nagtutubo hin average nga 6.5% per annum hin haros 50 ka tuig. An ekonomiya nahig-araan nga ginpadalagan han mga ''natural resource'' hini, kundi nagkikinadako ha mga sektor ha siyensya, turismo, komersyo ngan [[Medical nga turismo ha Malaysia|medical nga turismo]]. Usá gihapon iní han mga nagdudukwag nga mga nasod nga dako in ''subsidy'' ha edukasyon ngan ha ''healthcare''. An mga bungtohanon hini mayda katungod nga makakarawat hin waray bayad nga edukasyon nga publiko kutub ha sekondarya nga level hin edukasyon ngan publiko nga tertyaryo nga bayad ha edukasyon gintatagaan hin subsidy tubtub hin kadako nga 90%.<ref>{{cite web|url=http://www.theborneopost.com/2016/10/18/education-in-malaysia-is-almost-free-idris-jusoh/|title=Cost of education in Malaysia almost free — Idris Jusoh|work=Bernama|publisher=The Borneo Post|date=18 Oktubre 2016|accessdate=6 Septyembre 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171110132743/http://www.theborneopost.com/2016/10/18/education-in-malaysia-is-almost-free-idris-jusoh/|archivedate=10 Nobyembre 2017|deadurl=yes|df=dmy-all}}</ref> An mga basic nga healthcare nga serbisyo ha mga clinic nga ginpapadalagan han gobyerno nga mayda prescription nga gasto [[Malaysiano nga ringgit|RM]]1.<ref>{{cite book|author=B. Khoo|title=Policy Regimes and the Political Economy of Poverty Reduction in Malaysia|url=https://books.google.com/books?id=781fYEPHSxAC&pg=PA167|date=24 Oktubre 2012|publisher=Springer|isbn=978-1-137-26701-6|pages=167–}}</ref> Mga ''disabled'', mga lagas nga mga bungtohanon ngan mga estudyante ha eskwelehan nga publiko mayda katungod nga makakarawat hin waray bayad nga healthcare. An mga serbisyo hin healthcare hini ginhahataas in pagkita nga usa han mga gimaupayi han kalibutan ngan gintawag han UN Development Programme an sistema hin healthcare han Malaysia nga "usá nga modelo hin iba nga mga nagdudukwag nga mga nasod".<ref>{{cite web|url=https://finance.yahoo.com/news/4-countries-best-health-care-174410416.html|title=4 countries with the best health care in the world 2017|work=International Living|publisher=Yahoo! News|date=6 Enero 2017|accessdate=10 Nobyembre 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171110133206/https://finance.yahoo.com/news/4-countries-best-health-care-174410416.html|archivedate=10 November 2017|deadurl=yes|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.eiu.com/industry/article/1991716983/how-sustainable-is-malaysian-healthcare/2014-04-11|title=Malaysia healthcare|publisher=The Economist|date=11 Abril 2014|accessdate=15 Septyembre 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171110132222/http://www.eiu.com/industry/article/1991716983/how-sustainable-is-malaysian-healthcare/2014-04-11|archivedate=10 Nobyembre 2017|deadurl=yes|df=dmy-all}}</ref>
== Mga administratiba nga pagbahin-bahin ==
| |||