An '''kasaysayan''' o '''kaagi''' amo an pag-aram han naglabay, mahitungod han pagbuhat hin katawhan nga tubtob han yana nga adlaw. Ini nga pag-aram uusa la nga pulong ha iba nga yinaknan sugad pananglitan ha [[Iningles]] nga iton pulong ''history''; ha [[Kinatsila]] ''historia'' ngan ha [[Tinag-alog]] ''kasaysayan''. Pero ini nga konsepto duha iton kahubad ha Winaray: ''kaagi'' ngan ''kasaysayan''. Ha [[Winaray]], an pulong nga ''kasaysayan'' naghahatag hin enfasis han pagsaysay han panhinabo samtang an pulong nga ''kaagi'' naghahatag hin enfasis han mga panhinabo mismo.
An [[KALAYU]]
Nagtikang an [[kalayu]] ha batu u ilimintu nga [[Magnesium]] ini in usa nga bato ha bawbaw han tona nga kun ginki-[[kiskis]] nag-kakalayu gamit hin [[kahoy]].
An Pilipinas
Umabut an mga Muslim gamit an Vishamin (sarakyan ha kahanginan han mga Mumbai) upud in usa nga singkit an mata nga babayi. Humugdon ngan kumuha hin ulut ha guba. Niyan kay diri nakaka-anak an Muslim, guin kuha-an similya han ulut. Nagburud an babayi, nanganak ngan sunud hadtu kay nahi-ara na an babayi, nakapaburud na an Muslim.
An singkit nga babayi sugad man ha iya nag-anak kapareho niya nga mata, ini in puma-agi ha nurti ha Kalusonan, yana Batanes ngadtu Taiwan, pa-anud la han [[lubi]]. Ini nga mga lulugarun in tipa-igbaw an [[sulug]] han kadagatan.
Pag-abut han damu nga panahon. Umabut an mga Kastila u katsila inuunahan in [[Fernando Magelyan]], dumuung ha [[Sulú]]-an, nag-buti ngadtu Homonhon nakipagisturya kan Rajah Homonhon (uska [[patik]]un nga Tintadus), para makasulud hira guin tagan an anak niya nga hi Lapu-lapu hin babayi nga dulaw an buhok. Naruyag hi Lapu-lapu sanglit gumikan ngan kumadtu hira ha Limasawa.
Ha Limasawa, Rajah Lima Asawa, waray karuyag hi Magallanes (Magellan) kay damu an asawa. Han iya pag-isug kumadtu hi Magellan ha Sugbu (Cebu) ngan nagtindug hin krus para ig-raysang hi Rajah Limasawa, niyan kay nadiri hi Rajah Mactan (uska [[pati]]kun nga Atihan) han iya guinbuhat guindara hiya pag-gikan ni Magellan nga nagpabalyu ngaran naging Ka Lumbos tungud han bunyag dinhi upud an duha nala nga barko tipa wisti usa an barku ngaran [https://en.wikipedia.org/wiki/Nuestra_Se%C3%B1ora_de_la_Concepci%C3%B3n Concepcion] nga nasunug dapit ha Polynesia.
