Pag-awayan ha Puebla
An Pag-awayan ha Puebla nahinabo dida han Mayo 5, 1862 harani ha syudad han Puebla, Mehiko, dida han Franses nga intervention ha Mehiko. Ini usa nga dako nga pagdaog han Mehikano, ngan ginsasaurog ini ha tagsa tuig komo Cinco de Mayo.
| Pag-awayan ha Puebla | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kabahin han Franses nga pag-intervenir ha Mehiko | |||||||
| |||||||
| Mga Nakig-away | |||||||
| Mehiko | Fransya | ||||||
| Mga Namuno | |||||||
| Ignacio Zaragoza | Konde han Lorencez | ||||||
| Kusog | |||||||
| 4000 nga kasundalohan, 1000-3000 nga militia ngan armado nga mga sibilyan | 7500-8000 nga kasundalohan | ||||||
| Mga Kasualidad | |||||||
| 83 nga patay, 130 nga nasamaran | 476 nga patay, sobra 300 nga nasamaran | ||||||
Mga kaagi nga nagpauna igliwat
Han urhe nga bahin han 1861, hi Napoleon III han Fransya nagpadara han iya mga kasundalohan ha Mehiko, kuntalosay pagkuha hin bayad han mga utang hin kasanhi nga gobyerno han Mehiko. Hi Presidente Benito Juárez uyon nga baydon inin mga utang, pero ha mga installment la. An tinuod nga panuyo ni Napoleon III amo in pagbungkag han Gobyerno Konstitusyonal han Mehiko, magtukod hin monarkiya nga ugop han Fransya, ngan padukwagon an iya pagkontrol tubtob ha Butnga ngan Salatan nga Amerika (Súdamerica).
An mga kasundalohan ni Napoleon III nag-okupar han syudad han Veracruz han Disyembre 8, 1861. An tuod nga panuyo han ekspedisyon nasabtan dayon.
An Pag-awayan igliwat
An mga paso nga tipangadto ha Puebla ginsasalipdan han mga Fuerza (Fort) Guadalupe ngan Loreto. Hi Zaragoza nagsumpay han mga fort pinaagi hin mga depensiba nga mga kanal nga ginbuho tabok han dalan.
An panahon nagpabor han mga Mehikano. An pag-inuran han panahon naghimo han tuna nga lapok, nga nakahinay han pag-abante han artilyeriya Franses.
Tungod kay nakatamay hiya han mga Mehikano nga kasundalohan, an Franses nga heneral nga hi Heneral Lorencez naghunahuna nga an mga Mehikano mangangatras tikang hin makusog nga pakig-away. Dida han udto, gindirekta niya an iya syahan nga pagsalakay ha butnga nga posisyon han mga Mehikano. An mga Mehikano waray magpabantad ngan ira ginpaatras an mga Franses. An Franses nag-regroup ngan naglansar hin duha pa nga mga pagsalakay, nga mga nagkapipirde.
Sinmalakay hin pagbalos an mga Mehikano. Usa nga puwersa hin mga Zacapoaxtla ngan Xochiapulco nga mga lumad, nga an damo ini ha ira armado la hin mga sundang, nakapirde hin bahin han mga Franses. Hi Porfirio Díaz (nga magigin Presidente han Mehiko) namuno hin disiplinado nga kompanyiya hin Mehikano nga nangangabayo nga inmataki ha flank han mga Franses. Natapos an pakig-away han 4:30 p.m.
Han pagsirom na, inmatras an mga Franses hin pira ka distansya. Naghulat hi Heneral Lorencez hin duha ka adlaw para hin Mehikano nga kontra-opensiba, pero hi Zaragoza diri karuyag umatake han Franses ha abre nga patag, nga diin mawawara an iya depensiba nga bentaha. Tungod kay diri hiya karuyag maghimo hin usa pa nga pagsalakay ngan tungod kay diri maupay an panahon nga nag-upod hin pag-uran hin granizo o hail, ginpa-atras ni Lorencez an iya mga puwersa ngadto ha Orizaba.
Katapos igliwat
Han Mayo 10, 1862, gindeklara ni Presidente Juárez nga an anibersaryo han Pakig-away ha Puebla magigin nasudnon nga adlaw hin pagsaurog, nga tinatawag nga "Pakig-away ha Puebla nga Adlaw" o Cinco de Mayo. Bisan kon ginkikilala ini nga adlaw hin pagsaurog, ha yana diri ini federal nga adlaw-hin-pagsaurog o holiday ha Mehiko, ngan depende la kon iton mga tawo mayda bakasyon tikang ha iskwela o trabaho.
An mga Franses nakasabot nga an ira puwersa ekspedisyonaryo kulang hin kusog han ira panuyo-on, amo nga ira ini gindugngan hin mga 30,000 pa nga mga kasundalohan. Han 1863, an mga Franses nagmarcha naliwat tipangadto ha Syudad han Mehiko, pero hini nga panahon, ginlaktaw nira an Puebla. Pagkatapos han ira malinamposon nga pagkuha han kapital, ira gin-installar an puppet nga rehimen ni Emperador Maximiliano.
Bisan kon an Pakig-away ha Puebla waray makapugong han Franses nga pagkontrol han Mehiko, importante pa gihapon ini nga pagdaog para han mga Mehikano. Amo ini an nagpahataas han ira morale ngan nag-aghat han ira determinasyon pagtipa han invasion. Naghatag ini han gobyerno ni Juárez hin dako nga kinahanglanon nga oras. Bisan man kon napiritan hira pagbiya han Syudad han Mehiko ngan umatras ngadto ha amihanan, nagmantener pa gihapon hira hin gobyerno nga ginkilala hin damo nga mga nasod. Han 1867, ginpirde nira hi Maximiliano ngan an iya mga batos.
An Pakig-away han Puebla mayda gihapon importansya ha kaagi nga amo ini an nakapatay han mga paglaom ni Napoleon III nga madali an pagkontrola han Mehiko, nga iya plano gamiton komo base pagbulig han mga Confederate dida han Americano nga Gyera Sibil
Kitaa Gihapon igliwat
| An Wikimedia Commons mayda media nga nahahanungod han: Cinco de Mayo |