Natalio Bacalso
Natalio Bacus Bacalso | |
|---|---|
| Natawo |
Disyembre 1, 1908 Inayawan, Pardo, Cebu |
| Namatay |
Marso 30, 1984 Manila |
| Ngaran hin pagsurat | Talyux |
| Trabaho |
Delegado hin Konstitusyonal nga Kombensyon |
| Pinulongan | Sinugboanon nga Binisaya |
| Nasyonalidad | Pilipino |
Hi Natalio Bacus Bacalso (Disyembre 1, 1908 - Marso 30, 1984) nga kilalado gihapon han iya agnay o ngaran hin pagsurat nga Talyux usa nga Sugboanon, Bisaya, ngan Pilipino nga manunurat, manunurat ha peryodiko, manlalayag ha radyo, maghihimo hin pelikula, delegado ha Konstitusyonal nga Kombensyon han 1971 nga nagrepresentar han ika-2 nga distrito han Sugbo, ngan oposisyon nga api han asembliya han Interim Batasang Pambansa han 1978. An Natalio Bacalso Avenue ginngaranan ha iya dungog. Han Hunyo 13, 2019, ginkikilala hiya han The Freeman nga usá han Labaw nga 100 nga mga Sugboanon (Top 100 Cebuanos).[1]
Sayó nga bahin hin kinabuhi
igliwatNatawo hiya ha Inayawan, Sugbo, nga ha panahon han iya katawo han 1908, kabahin han Pardo.[2]
Literatura ngan peryodismo
igliwatHi Bacalso an nag-editar han mga Sinugboanon nga Binisaya nga periodiko nga Bisaya tikang han 1932 tubtob 1934[2][3] ngan han ginpatik-ha-Manila nga periodiko nga Lamdag han Malayan Publishing Company (ginngaranan nga Filipinas Publishing Company).[4] Hiyá an nagtukod han Tabunon, usa nga periodikal nga ginpatik ha Manila nga iginmantala ni Mariano Jesus Cuenco.[5] Kilalado ha iya pseudonimo nga "Talyux", nagmantala hiya han Cadena de Amor, usa nga tinirok hin mga susumaton, upod kan Fausto Dugenio.[2]
Han 1947, hi Bacalso upod kan Vicente del Rosario gintahapan hin libelo nga ginpatalaan hin bulag han hadto nga konsehal han Sugbo nga hi Marcos Morelos ngan han Alkalde nga hi Dr. Luis Espina. An pagtahap mahitungod hin barasahon nga ginmantala hi Bacalso nga nagtahap kanda Espina ngan Morelos hin dirudilain nga mga magraot nga binuhatan. Ginliwat han Korte Suprema in paghukom han ubos nga korte, ha pag-appeal ni Morelos nga diin an iya lokal nga pagpatahap ginbaliwaray han ubos nga korte, ngan ginpabalik han Korte Suprema an kaso ha ha lokal nga hukmanan.[6]
Radyo
igliwatDugang pa, hi Bacalso usa nga bantog nga tigpasamwak ha radyo[2] ngan kilalado nga nangunguna nga komentarista ha radyo han Sugbo ha iya panahon. An iya programa ha radyo nga iginpapahayag ha mga istasyon hin radyo nga DYRC ngan DYSS,[7] ginpapadayag ha Kabisay-an ngan Mindanao ngan nagkaada hin mga rating ha butnga hin 80% ngan 90% ha mga lalawigan nga nayakan hin Sinugboanon nga Binisaya.[8]
Politika
igliwatHi Bacalso usa nga politiko nga orador sugad nira Mariano Jesus Cuenco ngan Sergio Osmeña Jr. Usa liwat hiya nga opisyal ha Malacañang Press Office,[2] ngan nagkampanya hiya para kan Ferdinand Marcos ha ubos han Partido Nacionalista ha 1965 nga pinili-ay ha pagkapresidente han Pilipinas.[8]
1969 Pilipinong mga pinili-ay han pagkapresidente
igliwatKondi, hiya in binmiya hin pagdapig tikang han administrasyon ugsa han pagtikang han 1969 nga eleksiyon ha pagkapresidente han Pilipinas ngan inmugop hiya han nagdadara hin bandera han oposisyon nga hi Sergio Osmeña Jr. han Partido Liberal. An pagkasikat ug pagkapopular han iya programa ngan an iya talento ha pangumentarista ha radyo nagpaubos han kandidatura ni Marcos ha Kabisay-an ngan Mindanao[7] ngan nag-aghat hin urhe nga mga paningkamot nga pagkumbinsi ha iya nga bumalik hin pag-ugop han administrasyon.[8]
1971 nga Kombensyon hin Konstitusyon
igliwatHan Nobyembre 10, 1970,[9] napili hiya nga delegado[7] nga marepresentar han ika-2 nga distrito han Sugbo (nga nahihimo hadto han Syudad han Sugbo, Mandaue, Consolacion, Liloan, Compostela, Cordova, ngan Syudad han Lapu-Lapu) didâ han 1970 nga pinili-ay hin Pilipino nga Kobensyon hin Konstitusyon. An Konstitusyonal nga Konbensiyon han 1971 ginmando nga liwaton an Konstitusyon han 1935.[9]
Pusyon Bisaya
igliwatHan 1972, nagdeklara hi Marcos hin balod militar han nasod ngan nagpabilin nga mangulo tungod han transitoryo nga mga pagmando han 1973 nga Konstitusyon nga nagtawag kan Marcos nga magpatawag hin interim nga Nasodnon nga Katitirok ha pagbag-o ngadto ha parliamentaryo nga kahimo hin gobyerno, nga waray niya buhaton. Han 1976, nagpatawag hiyá hin referendum ha pag-aprobar hin mga pagbag-o han 1973 nga Konstitusyon. An 1978 nga mga pinili-ay hin parlamento han Pilipinas amo an syahan nga nasodnon nga pinili-ay nga naghimo hin katitirok hin magbabalaod nga gintawag nga Interim Batasang Pambansa (IBP) ha panahon han diktadura ni Marcos, ngan an mga kanan-administrasyon nga mga nanganganditato nagkampanya ha ilarom han partido nga Kilusang Bagong Lipunan.[10]
An oposisyon nga partido, an Lakas ng Bayan, nagbutang hin mga kandidato nga laglakip kan Ninoy Aquino, ngan ha Butnga nga Kabisay-an, namuno hi Natalio Bacalso han lokal nga oposisyon nga partido nga Pusyon Bisaya upod hin 12 nga iba pa nga kandidato nga diin nalalakip hira Padre Jorge Kintanar, Hilario Davide Jr, Valentino Legaspi, Filemon Fernandez, Mariano Logarta, Alfonso Corominas, Julian Yballe, Eutiquio Cimafranca, Jesus Villegas, Jun Medina, Dominador Pernes ngan Bartolome Cabangbang.[11][12] Didâ han iya mga pahayag ha kampanya, ginpahayag ni Bacalso an mga karaotan ngan mga pag-abuso han mga katungdanan hin katawhan han rehimen ni Marcos.[11] Napili hiyá nga delegado ha Interim Batasang Pambansa,[7][13] hi Mariano Logarta nagin lider han minoridad,[12] ngan an Pusyon Bisaya an nakagdaug han ngatanan nga 13 nga lingkoran ha rehiyon han Butnga nga Kabisay-an.[14][15]
Filmograpiya
igliwatGinnominar hi Bacalso nga Best Director ha 1956 FAMAS Awards tungod han pelikula nga Salingsing sa Kasakit (literal nga kahulogan: Saringsing hin Kasakit). Upod ha mga pelikula nga iya gin-direct amo an:
- Mutya sa Saging Tindok
- Magdalena
- Alimatok [2]
Kamatayon
igliwatNamatay hi Bacalso han Marso 30, 1984, ha edad nga 76.
Paghinumdom ha kaagi
igliwatHan Marso 7, 1984, an Natalio Bacalso Avenue ginngaranan ha iya kadungganan pinaagi han Batas Pambansa Bilang 684.[16] Ginsisiring ini nga gihalaba-i nga dalan han Sugbo, nagtitikang ini ha Leon Kilat Street ngan an kataposan iní ha Santander, Sugbo.[17]
Mga sumpay ha gawas
igliwatMga pinambasaran
igliwat- ↑ "Top 100 Cebuano Persolities – Natalio Bacalso". The Philippine STAR. Hunyo 13, 2019. Ginkuhà Hunyo 19, 2019.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 CSC Admin (Abril 9, 2015). "Natalio Bacalso". cebuanostudiescenter.com. Cebuano Studies Center; University of San Carlos. Ginkuhà Mayo 2, 2019.
- ↑ Geocallo, Marcello (Agosto 16, 2017). "Lainlain og Panempla ang Nangaging mga Editor sa Bisaya (The Leadership Styles of Past Bisaya Editors)". Bisaya Magazine through Pressreader. Ginkuhà Mayo 4, 2019.
- ↑ Oaminal, Clarence Paul (Disyembre 10, 2017). "The Talisaynon writers | The Freeman". The Philippine Star. Philippine Star; The Freeman. Ginkuhà Mayo 2, 2019.
- ↑ Oaminal, Clarence Paul (Septyembre 26, 2017). "Florentino Suico: The teacher-writer of Mandaue | The Freeman". The Philippine Star. Philippine Star; The Freeman. Ginkuhà Mayo 2, 2019.
- ↑ Oaminal, Clarence Paul (Disyembre 23, 2015). "Natalio B. Bacalso and his libel case". Philippine Star; The Freeman through Pressreader. Ginkuhà Mayo 2, 2019 – via PressReader.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 Journalism, Cebu; Journalists (Hulyo 15, 2017). "Broadcasters: Journalists or propagandists?". Cebu Journalism & Journalists. Ginhipos tikang han orihinal han 2022-11-07. Ginkuhà Mayo 2, 2019.
- ↑ 8.0 8.1 8.2 Rama, Napoleon (Nobyembre 1, 1969). "Final Round". Philippine Free Press. Ginkuhà Mayo 2, 2019.
- ↑ 9.0 9.1 Oaminal, Clarence Paul (Oktubre 12, 2017). "The Visayas-Mindanao delegates of the 1971 Constitutional Convention (Part 1) | The Freeman". The Philippine Star. Philippine Star; The Freeman. Ginkuhà Mayo 2, 2019.
- ↑ Cepeda, Mara. "LP: Remember dark 1978 elections, be brave in May 13 polls". Rappler. Ginkuhà Mayo 2, 2019.
- ↑ 11.0 11.1 Wenceslao, Bong O. (Pebrero 25, 2014). "Wenceslao: Cebu's anti-Marcos movement". Sunstar. Ginhipos tikang han orihinal han 2019-05-02. Ginkuhà Mayo 2, 2019.
- ↑ 12.0 12.1 Tatad, Francisco S. (Enero 31, 2018). "Can we learn from Marcos?". The Manila Times Online. Ginkuhà Mayo 2, 2019.
- ↑ Pulgo, Izobelle T. (Agosto 20, 2016). "Museo Sugbo: Restoring links to a time gone by". Philippine Daily Inquirer. Ginkuhà Mayo 2, 2019.
- ↑ Cabautan, Richale. "Anti-Bongbong concert organizers: 'Cebu is anti-Marcos'". Rappler. Ginkuhà Mayo 2, 2019.
- ↑ Sitoy, Adelito B. (Hulyo 7, 2018). "Tell it to SunStar: Federated region of Cebu and why, 2". Sunstar. Ginhipos tikang han orihinal han 2019-05-02. Ginkuhà Mayo 2, 2019.
- ↑ "Batas Pambansa Bilang 684 – An Act Naming What is Commonly Known as the Cebu South Expressway and/or The Cebu South Road in Cebu City and Cebu Province as the Natalio B. Bacalso South National Highway". lawlibrary.chanrobles.com. Chan Robles Virtual Law Library. Ginkuhà Mayo 2, 2019.
- ↑ Oaminal, Clarence Paul (Nobyembre 8, 2014). "Natalio B. Bacalso South National Highway". Philippine Star;The Freeman through Pressreader. Ginkuhà Mayo 2, 2019 – via PressReader.