Kublai Khan
Hi Kublai o Khubilai Khan (Septyembre 23, 1215[1] – Pebrero 18, 1294[2]) (Minonggol: Хубилай хаан; Tsino: 忽必烈), (an ngaran puyde liwat igsurat nga Kublai Kan) amo an ikalima nga Harangdon nga Khan han Imperyo Mongol tikang han 1260 tubtob 1294 ngan amo an nagtukod han Dinastiya Yuan ha Tsina. Komo ikaduha nga anak ni Tolui ngan Sorghaghtani Beki ngan usa nga apo ni Genghis Khan, gin-angkon niya an titulo nga Khagan han Ikh Mongol Uls (Imperyo Mongol) han 1260 katapos han kamatay han iya magurang nga bugto nga hi Möngke han naglabay nga tuig, bisan man kon an iya manghod nga bugto nga hi Ariq Böke gintagaan gihapon hini nga titulo didto han Mongolnon nga kapital ha Karakorum. Nagdaog hi Kublai ha urhe kan Ariq Böke han 1264, ngan an gyera para han pagsunod amo an nagtikang han gyera sibil han imperyo Mongol. Kundi an Imperyo Mongol, ha kasahiran, nagpabilin nga nahiusa ngan makusog.[3] An impluwensya ni Kublai makusog pa didto han Ilkhanate ngan Bulawanon nga Katig-uban, nga amo an mga katundan nga dapit han Imperyo Mongol.[4][5] An ginhadi-an ni Kublai tikang han Kalawdan Pasipiko tubtob didto han mga Ural, tikang ha Siberia ngadto ha Afghanistan – usa nga ika-lima nga bahin han gin-uukyan nga tuna han kalibutan.[6]
| Kublai Khan | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
ika-5 nga Khagan han Imperyo Mongol (Ha ngaran tungod han pagkatungâ han imperyo) Syahan nga Emperador han Yuan nga Dinastiya Emperador han Tsina | |||||||||||||||||
 Ritrato ni Kublai Khan nga gin-drowing hin diri la maihá katapos han iya kamatayan dida han Pebrero 18, 1294. Nagpapakita an pintura kan Kublai ugsa han pagtikang han iya obesidad tungod hin pagkamaka-onon ngan pag-ininom. An mga busag nga panapton ni Kublai nagpapakita han iya ginhihingyap nga simbóliko nga papel nga relihiyoso nga shaman nga Monggol. Nahamutang yanâ ha Nasodnon nga Museo han Palasyo, Taipei, Taiwan; mga kolor ngan tinta ha seda, 59.4 by 47 cm. | |||||||||||||||||
| Emperador han Yuan nga Dinastiya | |||||||||||||||||
| Paghadì | 5 Mayo 1260 - 18 Pebrero 1294 | ||||||||||||||||
| Pagkoronar | 5 Mayo 1260 | ||||||||||||||||
| Nag-uná | Möngke Khan | ||||||||||||||||
| Nagsunod | Temür Khan | ||||||||||||||||
| Natawo | 23 Septyembre 1215 | ||||||||||||||||
| Namatay |
18 Pebrero 1294 (panuigon 78) Dadu (Khanbaliq) | ||||||||||||||||
| Paglubong | Burkhan Khaldun, Lalawigan han Khentii | ||||||||||||||||
| Konsorte |
Tegulen Khatun Qoruqchin Khatun Chabi Khatun Dorbajin Khatun Hushijin Khatun Bayujin Khatun Nambui Khatun | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Dinastiya | Yuan | ||||||||||||||||
| Amay | Tolui | ||||||||||||||||
| Iroy | Sorghaghtani Beki | ||||||||||||||||
| Relihiyon | Tibetano nga Buddhismo | ||||||||||||||||
Han 1271, gintukod ni Kublai an Dinastiya Yuan, nga hadto nga panahon amo an namumuno han yana nga Mongolia, Amihanan nga Tsina, damo han dapit han Katundan nga Tsina, ngan in pipira nga sapit nga mga dapit, ngan hi Kublai amo an nagin Emperador han Tsina. Han 1279, nagin-malinamposon an mga puwersa nga Yuan han pagpuypoy han kataposan nga pagpatok han Salatan nga Song nga Dinastiya, ngan hi Kublai amo an nagin syahan nga diri-Tsino nga Emperador nga nagsakop han bug-os nga Tsina. Hiya la an Mongol nga khan katapos han 1260 nga nakadaog hin mga bag-o nga pagsakop.[7]
Tungod kay hiya an Mongol nga Emperador nga nagpa-uswag kan Marco Polo ngadto ha Tsina, nagin kilalado hi Kublai Khan ha Europa.[7]
Mga kasarigan igliwat
- ↑ Rossabi, Morris (1988). Khubilai Khan: His Life and Times. University of California Press. pp. 13. ISBN 0-520-06740-1. https://archive.org/details/khubilaikhanhisl00ross.
- ↑ Rossabi, Morris (1988). Khubilai Khan: His Life and Times. University of California Press. pp. 227–228. ISBN 0-520-06740-1. https://archive.org/details/khubilaikhanhisl00ross.
- ↑ The Encyclopedia Britannica: A Dictionary of Arts, Sciences, Literature and General Information, p.893
- ↑ Mark Borthwick-Pacific Century, Westview Press, 2007, ISBN 0-8133-4355-0
- ↑ H.H.Howorth-The History of the Mongols, vol.II, p.288
- ↑ John Man-Kublai Khan, Bantam, 2007 ISBN 0-553-81718-3
- ↑ 7.0 7.1 C.P.Atwood-Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire, p.457