Korporasyon

Iton korporasyon in uska kompanya o grupo hin mga tawo nga otorisado maggios komo usa ka nag-uusaan nga entidad (pagkita hit balaod, usa ini nga tawo) ngan ginkikilala nga sugad ha balaod. An mga nahiuna nga nakainkorporado nga entidad in gintukod pinaagi hin carta (ini in usa nga buhat ad hoc nga ginhatag hit uska monarkiya o ginpasa hit usa ka parliamento o lehislatura). Kasagaran nga mga hurisdiksyon yana in nagtutugot na mga mahimo iton bag-o nga korporasyon pinaagi hit pagparehistro.

Durudilain ka klase it mga korporasyon, nga kasagaran ginlalain hit baload han hurisdiksyon kun diin ini in nahihimo ha duha nga klase: kun makakaisyu hini hin stock o diri, o kun ini ba in nag-gaganansya.

Kun it lokal nga balaod in naglalain han korporasyon hit akos makaisyu hin stock, an mga korporasyon nga gintutugotan in gintatawag nga "stock corporation", an pagtatag-iya han korporasyon in pinaagi ha stock o bakas, ngan an mga tag-iya han bakas in gintatawag nga "stockholder". An mga korporasyon nga diri gintutugotan makaisyu hin stock in gintatawag nga "non-stock corporation", an mga kinokonsidera nga mga tag-iya han korporasyon in hira nagpapamiyembro hit korporasyon, ngan hira in gintatawag nga "api" han korporasyon.

Tikang ha Balaod it Kinabuhi

Nabubuhi it corporasyon tungod hit balaod. Diri man ngani hiya tawo pero it pagkita hit balaod, baga-baga hiya usa nga tunay nga tawo. Waray niya kakayahan magbuhat hin biskan ano, labot la an mga ginpatapod han balaod.

Kinaiya

Kun matindog na an usa ka corporasyon, poydi na hiya kumiwa para matuman it iya panuyuan. Mayda na hiya kakayahan makakiha ngan magkiha ha iya ngaran. Poydi liwat hiya magkamayada kalugaringon nga tatak para magpahitood hit mga dokumento. Mayda hiya kalugaringon nga personalidad na magkaiba han mga tagapagdumara ug tag-iya. Poydi hiya makapagtagiya hin kagamiton ug katunaan. Diri liwat hiya basta-basta mawawara biskan it mga tag-iya ug tagdumara magkamagtay o magkababalyuhan. Napadayaon la gihap iya kinabuhi sunod han nakasaad ha Artikulo han Pagcorporasyon o Sertipiko han Pagcorporasyon.

Waray pisikal na lawas

Tungod nga ginhimo la hiya han balaod, waray ini hiya lawas. Nakakagios la hiya tungod han iya mga ahente. It iya ahente amo an mga direktor ngan tagapagdumara han corporasyon.

Kaupayan

Mayda kalugaringon na personalidad an corporasyon. Ha mata hit balaod, bulag it corporasyon ha mga tag-iya ug tagdumara. Tungod hini, diri makakalanat it mga nautangan han corporasyon ha mga ari-arian han tagdumara ug tag-iya labot la an mga pinondar han mga tag-iya ha corporasyon. Madali liwat magbalhin hin mga bahin an usa nga tag-iya. Mas nakakatirok hin durudako na puhunan an corporasyon tungod it iya kinaiya. Kadam-an ha mag tagapagdumara han corporasyon magkarit liwat, nakakapili man ug nakakaaghat hit mas maupay nga empleyado an usa nga corporasyon ha gawas han mga tag-iya.

Klase pamaagi hit Bahin

• May barabhin (stock)
• Waray Barabhin (non-stock)

Kodigo han mga Corporasyon ha Pilipinas

An daan na balaod han corporasyon ha Pilipinas amo an Act No. 1459 na napatuman han Abril 1, 1906. Ini nabalyoan han Batas Pambansa Blg. 68 na napatuman han Mayo 1, 1980.

Securities and Exchange Commission

An ahensya han gobyerno ha Pilipinas nga tagabantay ngan nagpapausbong han mga corporasyon ha Pilipinas amo an Securites and Exchange Commission.