Wikipedia

Punit

(Ginredirect tikang ha Abortion)

An aborsyon o pagkapunit in pag-undang hin pagbuburod pinaagi hin pagtanggal o pagpirit maigawas tikang ha tagoangkan an usa ka fetus o embryo san-o ini may akos lugaring nga mabuhi. Ini in puyde mahinabo nga mapunit la, nga agsob tinatawag nga “miscarriage” o napunitan. Puyde liwat ini buhaton, kun diin ini gintatawag nga “induced abortion” o pagpunit. An termino nga aborsyon agsob gingagamit ha pagpunit han pagbuburod han tawo. An parehas nga pamaagi kun an fetus may akos na mabuhi mag-usahan, in gintatawag ha medisina nga “late termination of pregnancy” o pag-undang han titapos nga pagbuburod.[1]

An moderno nga medisina in nagamit hin medikasyon o mga pamaagi hin surgery para hit pagpunit. An duha nga medikasyon mifepristone ngan prostaglandin in sugad ka natalab hit pamaagi hin surgery ha syahan nga trimester.[2][3] Samtang bisan an paggamit hin mga medikasyon in epektibo ha ikaduha nga trimester,[4] an mga pamaagi hin surgery in nagawas nga mas may hamubo nga kadelikadohan.[3] An birth control o pagkontrol hin panganganak, lakip an pill ngan intrauterine devices in puydi tikangan dayon kahuman hit aborsyon.[3] Iton aborsyon ha mauuswag nga lugar in mayda halaba nga kasaysayan ha mga magtalwas nga mga pamaagi ha medisina kun gintutugotan han lokal nga balaod.[5][6] Iton mga diri komplikado nga aborsyon in diri nakakahatag hin panmaihaan nga problema ha panhunanahuna o ha kalawasan.[7] An World Health Organization in nagrerekomenda nga magkamayda hin sugad hini katupong nga talwas ngan legal nga aborsyon para han ngatanan nga kababayin-an.[8] Iton diri talwas nga aborsyon, lugod in nagreresulta hin ginbabanabanahan 47,000 nga pagkamatay hit mga nanay[7] ngan 5 milyones nga nasusulod ha hospital kada tuig ha bug-os nga kalibutan.[9]

Ginbabanabanahan nga 44 milyones nga pagpunit in nahihitabo ha bug-os nga kalibutan kada tuig, ngan haros makatunga hinin in ginbubuhat hit diri talwas nga pamaagi.[10] An porsyento han pagkapunit in gutiay la an nabag-o tikang 2003 tubtob 2008,[10] kahuman hit sunod-sunod nga pag-ubos ha naglabay nga mga dekada tungod han nakakarawat hin kaaradman bahin han family planning o pagplano hit pamilya ngan pag-upay han birth control.[11] Han 2008, kwarenta porsyento han kanan kalibutan kababayen-an in puyde legal nga magpapunit ha “bisan ha ano nga rason”.[12] Mayda lugod ini mga limitasyon ha paunan-o na kaiha it pagbuburod.[12]

Iton pagpunit in mayda halaba nga kasaysayan. Ini in ginbubuhat hin durudilain nga mga pamaagi, lakip na iton mga herbal medicine, an paggamit hin magtarom nga higamit, pisikal nga trauma, ngan iba pa nga mga minat-an nga pamaagi tikang ka tikang pa.[13] An mga balaod nga nagpapalibot hiton aborsyon, kun makapira la ito mabubuhat, ngan ira kahimtang pankultura o panrelihiyon in nagkakauruiba-iba ha durudilain nga lugar han kalibutan. Ha pipira nga konteksto, iton pagpapapunit in legal base hin mga espisipiko nga mga kondisyon, sugad hin incest, paglugos, mga problema hit fetus, mga kahimtang sosyoekonomika o ha kadelikadohan ha panlawas hit nanay.[14] Ha kadam-an nga bahin han kalibutan, mayda prominente nga kontrobersiya panpubliko ha bawbaw hit moral, etikal, ngan mga legal nga isyu hit aborsyon. An mga natipa hit aboryon kasagaran nasering nga iton embryo o fetus in usa ka tawo nga may katungod mabuhi ngan poyde makumpara it pagpunit ha pagpatay.[15][16] An mga nasuporta naman hit katungod hit pagpunit in nagduduon han kanan babaye katungod nga makapagdesisyon hin mga butang nga nanginginlabot hit iya kalugaringon lawas[17] ngan nagduduon liwat hin katungod pantawo ha pankasahiran[8].

Pinanbasaran

igliwat
  1. ↑ Grimes, DA; Stuart, G (2010). "Abortion jabberwocky: the need for better terminology". Contraception. 81 (2): 93–6. doi:10.1016/j.contraception.2009.09.005. PMID 20103443.
  2. ↑ Kulier, R; Kapp, N; Gülmezoglu, AM; Hofmeyr, GJ; Cheng, L; Campana, A (9 Nobyembre 2011). "Medical methods for first trimester abortion". The Cochrane database of systematic reviews (11): CD002855. doi:10.1002/14651858.CD002855.pub4. PMID 22071804.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 Kapp, N; Whyte, P; Tang, J; Jackson, E; Brahmi, D (Septyembre 2013). "A review of evidence for safe abortion care". Contraception. 88 (3): 350–63. doi:10.1016/j.contraception.2012.10.027. PMID 23261233.
  4. ↑ Wildschut, H; Both, MI; Medema, S; Thomee, E; Wildhagen, MF; Kapp, N (19 Enero 2011). "Medical methods for mid-trimester termination of pregnancy". The Cochrane database of systematic reviews (1): CD005216. doi:10.1002/14651858.CD005216.pub2. PMID 21249669.
  5. ↑ Grimes, D. A.; Benson, J.; Singh, S.; Romero, M.; Ganatra, B.; Okonofua, F. E.; Shah, I. H. (2006). "Unsafe abortion: The preventable pandemic" (PDF). The Lancet. 368 (9550): 1908–1919. doi:10.1016/S0140-6736(06)69481-6. PMID 17126724.
  6. ↑ Raymond, EG; Grossman, D; Weaver, MA; Toti, S; Winikoff, B (Nobyembre 2014). "Mortality of induced abortion, other outpatient surgical procedures and common activities in the United States". Contraception. 90 (5): 476–479. doi:10.1016/j.contraception.2014.07.012. PMID 25152259.
  7. ↑ 7.0 7.1 Lohr, P. A.; Fjerstad, M.; Desilva, U.; Lyus, R. (2014). "Abortion". BMJ. 348: f7553. doi:10.1136/bmj.f7553.
  8. ↑ 8.0 8.1 Organization, World Health (2012). Safe abortion: technical and policy guidance for health systems (2nd ed. ed.). Geneva: World Health Organization. p. 8. ISBN 9789241548434. http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/70914/1/9789241548434_eng.pdf?ua=1. 
  9. ↑ Shah, I.; Ahman, E. (Disyembre 2009). "Unsafe abortion: global and regional incidence, trends, consequences, and challenges" (PDF). Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada. 31 (12): 1149–58. PMID 20085681. Ginhipos tikang han orihinal (PDF) han 16 Hulyo 2011. Ginkuhà 20 Disyembre 2014.
  10. ↑ 10.0 10.1 Sedgh, G.; Singh, S.; Shah, I. H.; Åhman, E.; Henshaw, S. K.; Bankole, A. (2012). "Induced abortion: Incidence and trends worldwide from 1995 to 2008" (PDF). The Lancet. 379 (9816): 625–632. doi:10.1016/S0140-6736(11)61786-8. PMID 22264435.
  11. ↑ Sedgh G, Henshaw SK, Singh S, Bankole A, Drescher J (Septyembre 2007). "Legal abortion worldwide: incidence and recent trends". Int Fam Plan Perspect. 33 (3): 106–116. doi:10.1363/ifpp.33.106.07. PMID 17938093.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  12. ↑ 12.0 12.1 Culwell KR, Vekemans M, de Silva U, Hurwitz M (Hulyo 2010). "Critical gaps in universal access to reproductive health: Contraception and prevention of unsafe abortion". International Journal of Gynecology & Obstetrics. 110: S13–16. doi:10.1016/j.ijgo.2010.04.003. PMID 20451196.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  13. ↑ Joffe, Carole (2009). "1. Abortion and medicine: A sociopolitical history". In MPaul, ES Lichtenberg, L Borgatta, DA Grimes, PG Stubblefield, MD Creinin (PDF). Management of Unintended and Abnormal Pregnancy (1st ed.). Oxford, United Kingdom: John Wiley & Sons, Ltd.. ISBN 978-1-4443-1293-5. http://media.wiley.com/product_data/excerpt/62/14051769/1405176962.pdf. 
  14. ↑ Boland, R.; Katzive, L. (2008). "Developments in Laws on Induced Abortion: 1998–2007". International Family Planning Perspectives. 34 (3): 110–120. doi:10.1363/ifpp.34.110.08. PMID 18957353.
  15. ↑ Pastor Mark Driscoll (18 Oktubre 2013). "What do 55 million people have in common?". Fox News. Ginkuhà 2 Hulyo 2014.
  16. ↑ Dale Hansen (18 Marso 2014). "Abortion: Murder, or Medical Procedure?". Huffington Post. Ginkuhà 2 Hulyo 2014.
  17. ↑ Sifris, Ronli Noa (2013). Reproductive Freedom, Torture and International Human Rights Challenging the Masculinisation of Torture.. Hoboken: Taylor and Francis. p. 3. ISBN 9781135115227. http://books.google.ca/books?id=9pVWAgAAQBAJ&pg=PA3. 

Mga sumpay ha gawas

igliwat
Ginkuha tikang ha "https://war.wikipedia.org/w/index.php?title=Punit&oldid=7643040"