Anawrahta
Hi Anawrahta Minsaw (Binirmano: အနော်ရထာ မင်းစော, ginluluwás [ʔənɔ̀jətʰà mɪ́ɴ sɔ́]; 11 Mayo 1014 – 11 Abril 1077) amo an nagtukod han Imperyo han Pagan. Ginkikità hiyá nga amay han Burmes nga nasod. Hi Anawrahta naghimo hin guti-ay nga prinsipalidad ha mamara nga sona han Igbaw nga Birmania ngadto han syahan nga Imperyo nga Binirmano o Imperyo nga Binurmes nga naghimo nga paginbasehan han yana-nga-adlaw nga Birmanya (Myanmar).[2][3] An Birmano nga kaagi nga maipapamatuod ha kaagi natikáng han iya pagsaka han trono han Pagan han 1044.[4]
| Anawrahta အနော်ရထာ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Istatuwa ni Anawrahta | |||||
| Hadi han Birmanya | |||||
| Paghadì | 11 Agosto 1044 – 11 Abril 1077 | ||||
| Pagkoronar | 16 Disyembre 1044 | ||||
| Nag-uná | Sokkate | ||||
| Nagsunod | Saw Lu | ||||
| Natawo |
11 Mayo 1014 Martes, ika-11 nga pag-wax han Nayon 376 ME Pagan (Bagan) | ||||
| Namatay |
11 Abril 1077 (edad 62) Martes, ika-3 nga pag-wane han Kason 439 ME Pagan | ||||
| Konsorte |
Agga Mahethi[1] Pyinsa Kalayani Saw Mon Hla Manisanda | ||||
| Anak |
Saw Lu Kyansittha | ||||
| |||||
| Panimalay | Pagan | ||||
| Amay | Kunhsaw Kyaunghpyu | ||||
| Iroy | Myauk Pyinthe | ||||
| Relihiyon | Theravada nga Buddhismo binmalhin tikang han Ari nga Buddhismo | ||||
Gin-usa ni Anawrahta an bug-os nga siong han Irrawaddy hin syahan ha kaagi, ngan ginbutang niya an mga nagpapalibot nga mga rehiyon sugad han Shan nga mga estado ngan Arakan (Rakhine) ha ilarom han suseraniya han Pagan. Malinamposon niya nga naipahunong an pag-abanse han Imperyo Khmer ngadto han Tenasserim nga labnasan ngan ngadto han Igbaw nga Siong han Menam, nga diin an Pagan nahimo nga usá han mga duhá nga dagko nga ginhadi-an ha mainland nga Timugan nga Asya.
Usá nga istrikto nga nadisiplina hi Anawrahta ngan nag-implementa hiyá hin pipira nga mga importante nga mga reporma ha sosyudad, relihiyon, ngan ekonomiya nga magkakaada hin permanente nga epekto ha kaagi han Birmanya. An iya mga reporma ha sosyudad ngan relihiyon ha urhe nagdangat han yana-nga-adlaw nga Birmano nga kultura. Ha paghimo hin mga sunod-sunod nga mga weir, naibalhin ni Anawrahta an mamara ngan nasirakan nga mga rehiyon ha palibot han Pagan ngadto han mga dagko nga hiripusan hin humay han Igbaw nga Birmanya nga naghatag han Igbaw nga Birmanya hin nagpapabilin nga base hin ekonomiya nga diin mangunguna ini han siong han Irrawady ngan han palibot ha mga masunod nga gatostuig. Naipabilin niya in makusog nga sistema hin pagdumara nga ginsunod han mga nanunod nga mga hadi han Pagan kutob han katanggal han dinastiya tikang ha gahom han 1287. An pagkamalinamposon ngan pagkamaiha han paglabaw han Pagan han siong han Irrawady nagbutang han pundasyon para han pagpasaka han Binirmano nga yinaknan ngan kultura, an pagpadukwag ha Burman nga ethnisidad ha Igbaw nga Birmanya.
An nahabilin ni Anawrahta nag-abot gawas han mga katubtoban han yana-nga-Birmanya. An iya pagkarawat han Theravada nga Buddhismo ngan an iya pagkamalinamposon han pagpugong han abanse han Imperyo Khmer, usa nga Hindu nga estado, naghatag han Buddhista nga pag-aram, nga nag-aatras ha iba nga lugar ha Salatan ngan Timugan nga Asya, hin dako nga kinahanglan nga pagpahuway ngan madapigan nga sirongan. Nagbulig hiyá hin pagpatikang hin utro han Theravada nga Buddhismo ha Ceylon, an orihinal nga gintikangan han hiní nga pag-aram nga Buddhista. An pagkamalinamposon han Pagan nga dinastiya naghimo nga magin-posible han urhe nga pagtubo han Theravada nga Buddhismo ha Lan Na (amihanan nga Thailand), Siam (butnga nga Thailand), Lan Xang (Laos), ngan Imperyo Khmer (Cambodia) han ika-13 ngan ika-14 nga mga gatostuig.
Usá hi Anawrahta han mga pinakasikat ng amga hadi ha kaagi han Birmanya. An mga istorya han iya kinabuhi (mga leyenda) bahin han Birmano nga mga folklore ngan ginistorya ha popular nga mga literatura ngan drama.
Mga pinambasaran igliwat
Mga barasahon igliwat
- Coedès, George (1968). Walter F. Vella. ed. The Indianized States of Southeast Asia. trans.Susan Brown Cowing. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-0368-1.
- Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd.
- Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press. https://archive.org/details/historyofburma00htin.
- Maha Sithu (1798). Myint Swe (. ed (in Burmese). Yazawin Thit. 1–3 (2012, 2nd printing ed.). Yangon: Ya-Pyei Publishing.